Kolej to przede wszystkim pasażerowie i firmy korzystający z jej usług, ale także ludzie na niej pracujący. Jednak nie samym życiem zawodowym wypełnione są dni na szlaku, w warsztacie, biurze czy miejscu pracy.
Ogromna rzesza pracowników firm kolejowych w ramach zajęć dodatkowych poświęca się pasjom i zajęciom, które sprawiają im ogromną radość oraz pozwalają rozwijać umiejętności często bardzo odbiegające od czynności zawodowych. Wśród tej grupy pasjonatów są przedstawiciele wszystkich form pracy twórczej, artystycznej, sportowej czy też turystycznej.
W okresie funkcjonowania jednego przedsiębiorstwa PKP w kraju bardzo prężnie działały kolejowe domy kultury, które w kołach i sekcjach zainteresowań gromadziły nie tylko kolejarzy, ale również ich rodziny, a szczególnie dzieci. Starsi pracownicy pamiętają znane zespoły sportowe czy taneczne jak np. „Warmia”. Grupowe rajdy turystyczne, lokalne i ogólnokrajowe imprezy sportowe oraz kulturalne, kluby działalności zainteresowań pozazawodowej – wszystkie te formy aktywności były prowadzone w kolejowych domach kultury.
Z późniejszą reorganizacją kolei wiązało się likwidowanie tych miejsc spotkań i rozwoju. Większość pomieszczeń, w których działały kolejowe domy kultury, „poszło pod młotek”, a działający w nich kolejarze przenieśli się do miejskich domów kultury.
Jednak znaleźli się ludzie, którzy kontynuują wyżej opisane formy aktywności kolejarskiej. Tak doszło do powstania Stowarzyszenia Krzewienia Sportu, Turystyki i Kultury „Kolejarz”.
Jak informuje jego prezes Ryszard Masłowski, Stowarzyszenie zostało zarejestrowane w 19 listopada 2002 r. Rok 2003 był pierwszym, w którym Stowarzyszenie w pełni rozpoczęło realizację celów statutowych. Działając na rzecz integracji szeroko rozumianego środowiska Kolejarzy Polskich, Stowarzyszenie kieruje się zasadą szacunku wobec poglądów osobistych członków i sympatyków. Działa na rzecz pracowników z podmiotów gospodarczych zrzeszonych w Związku Pracodawców Kolejowych oraz członków ich rodzin, a także rencistów i emerytów kolejowych. Stara się kontynuować i pomnażać dorobek kolejowy, w tym Rady Głównej Kultury Fizycznej, Turystyki i Działalności Kulturalnej „Kolejarz”. Stowarzyszenie w zorganizowany sposób prowadzi aktywną i wszechstronną działalność sportową, turystyczną, kulturalną i intelektualną zarówno w kraju, jak i na arenie międzynarodowej. Świadczą o tym m.in. dziesiątki różnorodnych zawodów, imprez i mistrzostw, a także uczestnictwo w działalności takich międzynarodowych organizacji, jak USIC (Międzynarodowa Unia Sportowa Kolejarzy) czy FISAIC (Federacja Stowarzyszeń Artystycznych i Intelektualnych Kolejarzy).
Kolejowy Dom Kultury
w Krakowie
Obecnie prężnie działają dwa Klejowe Domy Kultury – oba współpracują ze Stowarzyszeniem Krzewienia Sportu, Turystyki i Kultury „Kolejarz”. Udało się je utrzymać w wyniku wielkiej determinacji zaangażowanych działaczy. Zlokalizowane są w Krakowie i Stargardzie.
O krakowskiej placówce, prowadzonej przez Kolejowe Towarzystwo Kultury, Raportowi Kolejowemu opowiedzieli prezes Kazimierz Jarosz i dyrektor Józef Bylica.
Od 25 lat Kolejowe Towarzystwo Kultury w Krakowie ratuje i rozwija kolejarski dorobek artystyczny w Domu Kultury Kolejarza w Krakowie. W tym okresie Towarzystwo wypracowało różnorodne formy działalności kulturalnej. Do najbardziej udanych dokonań należy zaliczyć organizowane od czternastu lat Ogólnopolskie Prezentacje Artystyczne Kolejarzy – pisarzy, poetów, malarzy, rzeźbiarzy, fotografików – oraz prowadzenie działalności artystycznej Kolejowej Orkiestry Dętej, Klubu Tanecznego „Fantazja”, Zespołu Kameralnego „Pro Arte”, Sekcji Swingu „KMITA”, Zespołu Folklorystycznego „Osiem Sióstr”, a także Projektu Aktywizacji Seniorów u Kolejarzy. Celem powstałego w 1992 r. Towarzystwa Kultury, którego obecnym prezesem jest Kazimierz Jarosz, jest ratowanie wielopokoleniowego dorobku kulturalnego krakowskich kolejarzy, w tym zapewnienie kontynuacji działalności Domu Kultury Kolejarza w Krakowie. KTK swoją misję kulturalną w całości finansuje z działalności gospodarczej oraz dzięki pomocy Federacji Związków Zawodowych Pracowników PKP, która użycza Towarzystwu budynek przy ul. św. Filipa 6 w Krakowie.
W 2017 r. KTK obchodziło 25-lecie powstania. Nad jubileuszowymi uroczystościami Honorowy Patronat objął prof. Jacek Majchrowski, Prezydent Miasta Krakowa. Za wielkie zasługi w upowszechnianiu kultury wśród kolejarzy i mieszkańców Prezydent uhonorował Kolejowe Towarzystwo Kultury medalem Honoris Gratia.
Kolejowy Dom Kultury
w Stargardzie
Z uwagi na szczególne zasługi stargardzkiego domu kultury w działalności kulturalnej w środowisku kolejowym oraz w regionie zachodniopomorskim warto poznać zarys jego historii przedstawionej przez dyrektora Stanisława Bartniczaka.
26 maja 1945 r. powołano pierwszą placówkę kultury na Pomorzu Zachodnim – Klub Kolejarza. Marszałek Polski Michał Rola-Żymierski przekazał kolejarzom budynek mieszczący się przy ul. Szczecińskiej. Pierwsze lata powojenne to integracja społeczności Stargardu, w tym również społeczności kolejarskiej. Ogromną rolę w tym zakresie odegrała kolejarska placówka Klub Kolejarza, a od 1950 r. Dom Kultury Kolejarza. W listopadzie 1945 r. powstał pierwszy teatr amatorski, który wystawił „Zemstę” Aleksandra Fredry. W 1946 r. powstała Orkiestra Dęta Domu Kultury Kolejarza, na trwałe wpisująć się w krajobraz miasta – miasta kolejarzy, jak mówiło się o Stargardzie.
W latach 50. placówka tętniła życiem, spontanicznie rozwinął się amatorski ruch artystyczny, w którym każdy mógł znaleźć coś dla siebie. W 1952 r. powstało pierwsze ognisko muzyczne, jedyne w naszym mieście. Ognisko stało się zalążkiem późniejszej Szkoły Muzycznej I Stopnia w Stargardzie Szczecińskim. Największy rozkwit placówki przypada na lata 1964–1972, kiedy kierownictwo placówki obejął nieżyjący już Stanisław Gut, animator kultury kolejarskiej. Powstały nowe zespoły – Chór Męski „Echo”, Kabaret „Klin”, zespół wokalny „Septimki”. Prekursorem muzyki i śpiewu wśród dzieci, młodzieży oraz dorosłych był Mieczysław Kwiczała. To właśnie on założył dużą formację muzyczną „Big-Band Stargard”. Zespół zrobił największą furorę i przyniósł wiele splendoru naszej placówce i miastu.
Mimo zmian organizacyjnych placówka w dalszym ciągu rozwija się, powstają nowe formy działalności kulturalnej. Wśród wielu wymienionych zespołów naszą placówkę reprezentują obecnie następujące zespoły i koła zainteresowań: Orkiestra Dęta, Chór Mieszany „Echo-Arioso”, Big-Band, Klub Tańca Towarzyskiego, Radioklub – SP1KCJ, Klub Brydża Sportowego, Klub Szachowy, Klub Srebrnego Włosa, Oddział Kolejowy PTTK, Grupa Malarska „Malachit”.
W 2005 r. z okazji 60-lecia działalności dom kultury został odznaczony najwyższym odznaczeniem regionalnym – Złotym Gryfem Zachodniopomorskim. W 2007 r. placówka była organizatorem Europejskiego Festiwalu Chórów Kolejowych w ramach organizacji FISAIC.
W 2015 r. obchodziliśmy 70-lecie działalności jako ambasador kultury – promując miasto Stargard w kraju i za granicą.
Działalność kolejowych zespołów klubowych znana jest nie tylko w kraju. Uczestniczą także w spotkaniach i konkursach na arenie międzynarodowej, często zajmując czołowe miejsca. W maju odbyły się duże imprezy organizowane pod patronatem Stowarzyszenia:
Organizowana przez Stargardzki Dom Kultury Kolejarza wystawa ikon,
We Wrocławiu – Międzynarodowy Kongres Kolejarzy Esperantystów,
W Międzyzdrojach – 51 Mistrzostwa Polski Kolejarzy w Lekkiej Atletyce Kobiet i Mężczyzn.
