W dobie nowoczesnych kampanii wizerunkowych i cyfrowych środków promocji warto przypominać, że kolej posiada jeden z najskuteczniejszych kanałów komunikacji – własną historię. Rocznice budowy i rozwoju kolei nie są jedynie nostalgicznymi wspominkami dedykowanymi gronu zapalonych miłośników kolei, ale są przestrzenią do budowania wspólnoty, edukacji i dumy z transportu szynowego jako fundamentu rozwoju cywilizacyjnego. Kolej, szczególnie na ziemiach polskich (wówczas pod zaborami) miała bowiem ogromny, w zasadzie kluczowy wpływ na przemiany społeczno-gospodarcze. To wytyczone ponad wiek temu szlaki dróg żelaznych zdeterminowały rozwój miast i miasteczek oraz ośrodków przemysłowych.
W 2025 roku wspominamy zacną rocznicę 200 lat od uruchomienia pierwszej linii kolejowej Stockton – Darlington, natomiast w Polsce dwa symboliczne jubileusze: 180-lecie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej oraz 140-lecie Kolei Iwangrodzo-Dąbrowskiej, czyli kolei łączącej dzisiejszy Dęblin z Dąbrową Górniczą. Jako Wiceprzewodniczący Rady Programowej Stacji Muzeum – instytucji kultury współprowadzonej przez Samorząd Województwa Mazowieckiego i Polskie Koleje Państwowe S.A. mam zaszczyt, ale też ogromną satysfakcję inicjować i współorganizować szereg inicjatyw związanych ze wspomnianymi rocznicami. Część już tych inicjatyw za nami, przez co można pokusić się o pewne wnioski i refleksje.
180 lat Wiedenki – kolej jako duma narodowa
14 czerwca 2025 roku Grodzisk Mazowiecki stał się „stolicą polskiej kolei”. To właśnie 14 czerwca 1845 roku otwarto pierwszy odcinek Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, nazwanej oczywiście nieco „na wyrost”, bo niebiegnącej bezpośrednio do Wiednia, ale będącej z całą pewnością motorem rozwoju ówczesnego Królestwa Polskiego. Fakt, że „Wiedenka” wpłynęła na rozwój, chociażby Grodziska Mazowieckiego najlepiej rozumieją samorządowcy. Urzędujący Burmistrz Tomasz Krupski, jaki i jego poprzednik, wieloletni Burmistrz, a obecnie Radny Województwa Mazowieckiego Grzegorz Benedykciński z wielką otwartością nawiązali współpracę z kolejarzami i miłośnikami kolei. Jak się okazało podczas spotkania inaugurującego komitet organizacyjny obchodów, pan burmistrz Benedykciński wspominał, że 30 lat temu, jako „świeżo upieczony” Burmistrz Grodziska Mazowieckiego, organizował obchody 150-lecia „Wiedenki”. Tym razem Miasto zorganizowało obchody okrągłej rocznicy we współpracy z Fundacją Grupy PKP, Stacją Muzeum, Polskim Stowarzyszeniem Miłośników Kolei, Stowarzyszeniem Klub Miłośników EKD/WKD, przy wsparciu Kolei Mazowieckich, PKP Polskich Linii Kolejowych i Straży Ochrony Kolei.
Wydarzenie w Grodzisku Mazowieckim poprzedził spacer historyczny zorganizowany przez Fundację Grupy PKP po warszawskich Powązkach, gdzie uczestnicy odwiedzili groby budowniczych i pracowników „Wiedenki” z inż. Stanisławem Wysockim i Władysławem Reymontem na czele.
Właściwą celebrację obchodów rozpoczął przejazd udostępnionym dzięki uprzejmości Kolei Mazowieckich historycznym już elektrycznym zespołem trakcyjnym EN57-038 „Babcia” ze stacji Warszawa Główna. Pociąg przybył do Grodziska Mazowieckiego, gdzie został powitany przez Młodzieżową Orkiestrę Dętą i mieszkańców. Pociągiem z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego przyjechało ponad 400 osób! Władze Miasta oraz przedstawiciele kolei w składzie: Andrzej Wach – b. prezes PKP S.A., Radosław Konieczny – Prezes Fundacji Grupy PKP i Filip Chrzanowski, dyrektor Pionu Strategii w PKP S.A. i Wiceprzewodniczący Rady Programowej Stacji Muzeum złożyli kwiaty pod Pomnikiem Kolejarza przed budynkiem Dworca PKP. Pomnik Kolejarza został odsłonięty 10 lat temu, z okazji 170-tej rocznicy „Wiedenki”, a ówczesny Burmistrz Grzegorz Benedykciński mówił wówczas tak: „Spotkaliśmy się dzisiaj, aby z całego serca podziękować kolejarzom, bo dzięki nim nasze miasto się rozwijało i będzie rozwijać”. Miastotwórcza rola kolei będzie jeszcze wspominana, gdyż to ona jest warta szczególnego podkreślenia przy celebracji kolejowych rocznic. Po ceremonii przed budynkiem dworca kolejowego uczestnicy w barwnym pochodzie przemaszerowali ulicą 1 Maja do Parku Skarbków, gdzie odbył się piknik kolejowy pod hasłem „Popołudnie z Wiedenką”. Na uczestników czekały pokazy hippiczne i rowerowe, wystawa zabytkowych aut, warsztaty historyczne, retro-fotografie, pokazy Straży Ochrony Kolei, stoisko promujące akcję „Bezpieczny przejazd” PKP PLK i koncert orkiestry salonowej z repertuarem wiedeńskim.
