Najwyższa Izba Kontroli oceniła, czy Wieloletni Program Inwestycji Kolejowych (WPIK) był prawidłowo przygotowany i realizowany. Ocena nie wypadała pozytywnie.
Organ kontrolny dokonał oceny działalności ministra właściwego do spraw transportu, Centrum Unijnych Projektów Transportowych, PKP PLK SA oraz wyodrębnionej w strukturze organizacyjnej Spółki jednostki organizacyjnej Centrum Realizacji Inwestycji (CRI) oraz jego terenowych komórek organizacyjnych (Regionów). Przypomnijmy, że celem WPIK była modernizacja oraz budowa linii i stacji kolejowych wraz z budowlami inżynierskimi, urządzeniami zasilania, zabezpieczenia ruchu, łączności i sygnalizacji. Wykonanie tych zadań w terminie i zakresie rzeczowym miało zapewnić podniesienie przepustowości linii kolejowych, poprawę bezpieczeństwa ruchu kolejowego oraz zapewnienie interoperacyjności budowanej i modernizowanej infrastruktury kolejowej.
Kontrola została przeprowadzona w dniach od 6 maja 2015 r. do 14 grudnia 2015 r., a podstawą prawną był art. 2 ust. 1 ustawy o NIK, z zastosowaniem kryteriów: legalności, celowości, gospodarności i rzetelności. Kontrolą objęto lata 2011 – 2015 aczkolwiek badania dotknęły także działania mające miejsce przed 1 stycznia 2011 r., o ile miały one wpływ na zjawiska będące przedmiotem kontroli. Ocena pokontrolna wykazała, że stopień przygotowania do realizacji inwestycji infrastrukturalnych w ramach Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych nie gwarantował pełnej realizacji programu do końca 2015 r., czyli w okresie kwalifikowalności wydatków w ramach perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2007-2013.
W rezultacie sytuacja ta doprowadziła do obniżenia w listopadzie 2013 r. kwot zaplanowanych na ich realizację ze środków POIiŚ o 5,4 mld zł (z 26,7 mld zł do 21,3 mld zł). Ponadto koniec 2015 roku przyniósł przeniesie niewykorzystanych na inwestycje kolejowe środków w kwocie ok. 2,4 mld zł na zwiększenie dofinansowania UE dla inwestycji miejskich. NIK zauważyła, że do końca grudnia 2015 r. 73 projekty spośród 153 ujętych w WPIK (blisko 48%) nie zostało ukończonych. W efekcie konieczne było wystąpienie do Komisji Europejskiej o zgodę na ujęcie kontynuowania finansowania inwestycji, objętych perspektywą finansową 2007-2013, ze środków perspektywy 2014-2020.
KE wydała decyzje uwzględniające fazowanie dla ośmiu projektów:
– modernizacji linii kolejowej E 75 Rail Baltica Warszawa – Białystok – granica z Litwą, etap I, odcinek Warszawa Rembertów – Zielonka – Tłuszcz (Sadowne),
– modernizacji linii kolejowej Warszawa – Łódź, etap II, Lot A – odcinek Warszawa Zachodnia – Miedniewice (Skierniewice),
– modernizacji linii kolejowej Warszawa – Łódź, etap II, Lot C – pozostałe roboty,
– modernizacji linii kolejowej E 65/C– E65 na odcinku Warszawa – Gdynia w zakresie warstwy nadrzędnej LCS, ERTMS/ETCS/ GSM-R, DSAT oraz zasilania układu trakcyjnego,
– modernizacji linii kolejowej E 59 na odcinku Wrocław – Poznań, etap III, odc. Czempiń – Poznań,
– modernizacja linii kolejowej E 30/CE 30, odcinek Kraków-Rzeszów, etap III,
– modernizacja linii kolejowej nr 8, odcinek Warszawa Okęcie – Radom (LOT: A, B, F), – projektu poprawy dostępu kolejowego do Portu Gdańsk (most + dwutorowa linia kolejowa).
