5 grudnia 2025 roku, dokładnie w 50. rocznicę oficjalnego otwarcia Dworca Centralnego, Archiwa Państwowe oraz Polskie Koleje Państwowe zaproszą pasażerów, warszawiaków i wszystkich miłośników historii w wyjątkową podróż, prezentując wystawę „50 lat Dworca Centralnego w Archiwach Państwowych”. Ekspozycja będzie dostępna od godz. 8.00 bezpośrednio na Dworcu Centralnym w Warszawie – w miejscu, które dla kilku pokoleń Polaków było bramą do stolicy i świata. Wystawę będzie można oglądać tylko przez trzy dni.
– To prawdziwa podróż w czasie i historia wysiłku pokoleń architektów, inżynierów, budowniczych i warszawiaków. Pokażemy materiały, które w większości nigdy nie były prezentowane szerokiej publiczności — od unikatowych fotografii przedwojennego dworca po dokumentację techniczną, prasowe relacje i materiały z samej budowy. To żywa lekcja historii miasta i kraju — informuje dr hab. Lucyna Harc, Zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych.
Nie ma w Polsce drugiego takiego budynku. Dworzec Centralny to ikona PRL-u i zarazem jeden z najbardziej rozpoznawalnych budynków powojennej Polski. To tu przyjeżdżali i stąd wyjeżdżali w świat zagraniczni oficjele i dyplomaci, premierzy, artyści, gwiazdy kina i sportu, ale też miliony zwykłych podróżnych. Każdy, kto choć raz przyjechał do Warszawy pociągiem, na pewno przeszedł przez jego halę, perony, przejścia podziemne. To architektoniczna historia Polski, opowiedziana torami, stalą, szkłem i kamieniem – a przede wszystkim ludzkimi losami.
Wystawa przygotowana została na podstawie szerokiej kwerendy w zasobach Archiwum Akt Nowych, Narodowego Archiwum Cyfrowego oraz Archiwum Państwowego w Warszawie. Archiwiści, pod kierownictwem dr Adama Grzegorza Dąbrowskiego, przeanalizowali około 250 fotografii, setki wycinków prasowych, arkuszy dokumentacji technicznej, pocztówek i dokumentów aktowych. Spośród tego bogatego materiału wybrano kilkadziesiąt obiektów, które złożyły się na opowieść o narodzinach i pięćdziesięciu latach funkcjonowania Centralnego.
Na planszach wystawy zobaczyć będzie można między innymi rzadko pokazywane fotografie budowanego w latach 30. Dworca Głównego w Warszawie, artykuły prasowe z okresu międzywojennego i powojennego, w tym relacje z pożaru z czerwca 1939 roku i jego ruin z 1945, a także projekty kolejnych koncepcji centralnego dworca dla stolicy – od rozwiązań z 1950 i 1962 roku po ostatecznie zatwierdzony projekt autorstwa Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Towarzyszą im materiały dotyczące kulis budowy – fragment porządku obrad Prezydium Rządu z 11 sierpnia 1972 roku, projekt decyzji o rozpoczęciu inwestycji, opracowania techniczne zabezpieczeń przeciwhałasowych czy analizy obciążenia śniegiem dachu.
– Udało się nam odnaleźć materiały, które nawet dla znawców historii Warszawy mogą być zaskoczeniem. To nie tylko efektowne ujęcia konstrukcji hali głównej czy estakad, ale także dokumenty i fotografie z codziennego funkcjonowania prowizorycznego dworca, sceny z budowy oglądanej oczami mieszkańców, ujęcia nieistniejącej już dziś hali kasowej czy dawnych punktów informacji, zastąpionych obecnie elektronicznymi tablicami – podkreśla dr Adam Grzegorz Dąbrowski z Archiwum Akt Nowych, kustosz wystawy. – To są prawdziwe archiwalne smaczki, które pozwalają zobaczyć Centralny nie jako martwy obiekt, ale jako żywy organizm miasta.
