Inwestycje w nowoczesne wielosystemowe elektryczne lokomotywy liniowe będą decydowały o sukcesie transportu kombinowanego w Polsce. Widać wyraźną tendencję w zastępowaniu lokomotyw starych typów w intermodalnych przewozach międzynarodowych i krajowych nowoczesnym taborem. To powoduje skrócenie czasu przewozu koleją, eliminuje postoje na granicach państwowych, a przede wszystkim zapewnia znaczne oszczędności w zużyciu energii elektrycznej i poszczególnych podzespołów.
Czym jest intermodal?
Transport intermodalny (kombinowany) łączy w sobie cechy transportu kolejowego (duże zdolności przewozowe, przemieszczanie dużej masy ładunków na znaczne odległości w relatywnie krótkim czasie, ekologiczność i mała wrażliwość na trudne warunki atmosferyczne) i cechy transportu drogowego (elastyczność, transport „door-to-door”, dostawy i odbiór ładunków w czasie wymaganym przez klienta). By intermodal mógł się rozwijać, konieczne jest zapewnienie wysokiej jakości usługi, szczególnie na odcinku kolejowym, który w większości przypadków jest znacznie dłuższy niż dowóz z lub do terminala. Na kontynencie europejskim nie można zapominać także o rozwiązaniach koniecznych na styku torów o różnej szerokości i różnych systemach zasilania prądem.
Wobec globalizacji gospodarki światowej i integracji gospodarki europejskiej, szybkie i niezawodne przewozy kolejowe będą odgrywały coraz większą rolę w łańcuchach transportowych.
Intermodal rośnie w Polsce
Świadectwem tego, że zalety transportu kombinowanego są dostrzegane przez polityków i ekonomistów, jest przyznanie przez Komisję Europejską dofinansowania w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na rozwój intermodalu w Polsce na łączną kwotę ponad 1,1 mld PLN. Lista rankingowa projektów objętych dofinansowaniem została niedawno opublikowana przez CUPT. Spośród 31 projektów, które znalazły dofinansowanie, w sześciu wnioskodawcy bezpośrednio wskazali zakup nowoczesnych lokomotyw liniowych, a w trzech zakup nowoczesnego taboru, przez co należy rozumieć – także lokomotyw. Beneficjentami w zakresie tych projektów są przewoźnicy kolejowi i firmy typu ROSCO, operatorzy transportu intermodalnego i spedytorzy.
Niewykluczone jest kolejne otwarcie na rozwój transportu intermodalnego i możliwość pozyskania dalszych funduszy.
Intermodal lubi nowoczesne lokomotywy
Co wpływa na szybkość przewozu koleją? Przede wszystkim infrastruktura o odpowiednich parametrach, umożliwiająca osiąganie wysokiej prędkości technicznej i handlowej, ograniczenie liczby postojów, zwolnień biegu pociągu, płynna obsługa terminali od strony kolei. Z drugiej strony – przewagą konkurencyjną są także nowoczesne pojazdy.
Współczesne wymagania stawiane w zakresie transportu kombinowanego spełniają nowoczesne elektryczne lokomotywy wielosystemowe, zdolne do prowadzenia pociągów transportu intermodalnego z prędkością powyżej 120 km/h. Duża rezerwa mocy, siły pociągowej, charakterystyka trakcyjna tych pojazdów zapewniają utrzymanie rozkładowych czasów przejazdu, nawet na liniach o trudnym profilu, przy zmieniającym się ciężarze pociągu i niesprzyjających warunkach atmosferycznych.
Lokomotywa nie lubi się zatrzymywać
Nowoczesne rozwiązania napędu umożliwiają pracę lokomotyw wielosystemowych przy różnych rodzajach napięcia w sieci trakcyjnej, co eliminuje konieczność zatrzymania pociągu na stacjach granicznych. Brak postojów na granicy to znaczne oszczędności energii, skrócenie czas przejazdu i zwiększenie przepustowości sieci kolejowej. W zależności od organizacji pracy (rozkład jazdy, wymiana drużyn trakcyjnych, czas oczekiwania na pociąg na stacjach zwrotnych czy terminalach) nowoczesne lokomotywy w ruchu towarowym w przewozach intermodalnych osiągają przebiegi nawet do 1000 km, a w ruchu pasażerskim – znacznie przekraczającym 1000 km na dobę.
Znacznie wyższa dostępność i niezawodność nowoczesnych lokomotyw obniża koszty ich eksploatacji w porównaniu do taboru klasycznego, co nawet wobec wyższych kosztów pozyskania poprawia rentowność wykonywanych przewozów. Tak więc, nowoczesne elektryczne wielosystemowe lokomotywy liniowe gwarantują odpowiednią jakość (szybkość, niezawodność, punktualność) na odcinku kolejowym w transporcie kombinowanym i umożliwiają obniżenie kosztów operacyjnych.
Przykładem takiego pojazdu jest lokomotywa Vectron produkowana przez Siemens Mobility i przystosowana do pracy przy zasilaniu prądem stałym 3 kV, przemiennym (15 kV 16,7 Hz i 25 kV 50 Hz) oraz w wersji wielosystemowej (wszystkie powyższe systemy zasilania + 1,5 kV DC). Vectrony mają homologację w 18 krajach europejskich, w tym w Polsce.
Lokomotywa lubi oszczędzać (prąd, koła i hamulec)
Wobec znacznych obecnych i spodziewanych wzrostów cen energii, każda zaoszczędzona kilowatogodzina przekłada się na wymierne korzyści finansowe przewoźnika, a mniejsze zużycie energii do wykonania tej samej pracy przewozowej będzie stanowiło przewagę konkurencyjną.
W lokomotywach Vectron zastosowano wiele rozwiązań umożliwiających osiągnięcie znacznych oszczędności energii. Przede wszystkim zaawansowany system sterowania napędem umożliwia rekuperację energii elektrycznej. W systemach prądu przemiennego 100% energii elektrycznej wyzwalanej przy hamowaniu może być oddane do sieci. Dzięki układom przeciwpoślizgowym, wyeliminowanie poślizgu przy rozruchu i hamowaniu ogranicza pobór energii i zużycie elementów napędowych.
W Vectronach zastosowano m.in. nowy typ zestawu kołowego, w którym – w porównaniu do innych rozwiązań – możliwe jest o 10 mm większe zużycie średnicy tocznej koła. Dzięki temu wydłuża się czas eksploatacji zestawu kołowego, przebiegi są rzadsze, co obniża koszty eksploatacji pojazdu oraz podnosi współczynnik jego dostępności.
Lokomotywa ma także możliwość wykorzystania pełnej siły hamulca elektrodynamicznego, która w wielu krajach podniesiona została ze standardowej wartości 150 kN do 240 kN..
Oznacza to, że – szczególnie w przewozach kombinowanych – w znacznym zakresie ciężaru pociągu, pochylenia linii kolejowej i osiąganych prędkości, możliwa jest regulacja prędkości pociągu niemalże do jego zatrzymania wyłącznie poprzez użycie hamulca elektrodynamicznego. Podniesienie efektywności hamulca daje znaczne oszczędności zużycia zestawów kołowych i części ciernej hamulca w wagonach, co przekłada się na wymierne korzyści finansowe. Dzięki temu eliminuje się tarcie związane z użyciem klasycznego hamulca klockowego czy tarczowego, co przekłada się na ograniczenie hałasu i emisji pyłów do środowiska. Są to korzyści niewymierne, ale w skali sieci kolejowej przynoszące istotne oszczędności.
