W życie wchodzi filar rynkowy IV pakietu kolejowego. Co warto wiedzieć?

Nowelizacja wprowadza możliwość zawierania nowego rodzaju umów między przewoźnikiem a zarządcą infrastruktury kolejowej oraz wskazuje możliwość negocjowania wysokości opłat za dostęp do infrastruktury.

Zarządca infrastruktury kolejowej może zawrzeć z przewoźnikami kolejowymi umowę o współpracy w celu zapewnienia klientom przewoźnika kolejowego korzyści, w tym dotyczących obniżenia kosztów lub poprawy warunków świadczenia usług na części sieci kolejowej zarządcy objętej tą umową (art. 9 mm).
Zarządca i aplikant mogą, pod nadzorem Prezesa UTK, prowadzić negocjacje w zakresie opłat za dostęp do infrastruktury kolejowej (art. 34a. 1).

Gwarancje niezależności i bezstronności zarządcy:

Nowelizacja ustawy wprowadza gwarancje niezależność i bezstronność zarządcy infrastruktury (rozdział – 2aa). Regulowane są kwestie m.in.:

Ograniczenia w zlecaniu zadań zarządcy – zarządca nie może przekazać zadań przypisanych zarządcy podmiotowi, który jest przewoźnikiem kolejowym, sprawuje kontrolę nad przewoźnikiem kolejowym lub jest kontrolowany przez przewoźnika kolejowego. Istnieje jednak możliwość zlecenia przez zarządcę przewoźnikowi kolejowemu (lub innemu podmiotowi) wykonywania prac tylko w zakresie utrzymania, odnowienia i działu w rozwoju infrastruktury kolejowej;
Możliwości przekazania zadań zarządcy innemu podmiotowi – zarządca może zlecić wykonywanie zadań zarządcy w przedsiębiorstwie zintegrowanym pionowo – innemu podmiotowi wchodzącemu w skład tego przedsiębiorstwo, ale tylko wyłącznie w zakresie funkcji podstawowych. Jednakże, zarządca nadal sprawuje kontrole i ponosi odpowiedzialność nad wykonywaniem zadań które zlecił;
Posiadania odrębnej osobowości prawnej – zarządca jest obowiązany posiadać osobowość prawną odrębną od przewoźników kolejowych, a w przypadku przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo także od innych podmiotów wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa. Dodatkowo, podmiot wchodzący w skład przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo nie może mieć decydującego wpływu na wykonywanie przez zarządcę funkcji podstawowych;
Zakazu łączenia funkcji. Te same osoby nie mogą:
- pełnić jednocześnie u zarządcy i przewoźnika kolejowego funkcji członka (także u podmiotu wchodzącego w skład przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo oraz sprawującego kontrolę nad zarządcą i przewoźnikiem kolejowym wchodzącymi w skład tego przedsiębiorstwa) zarządu i rady nadzorczej;
- zajmować stanowisk kierowniczych u zarządcy i przewoźnika kolejowego wchodzących w skład tego samego przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo.

Członkowie zarządu przewoźnika kolejowego nie mogą zajmować stanowisk kierowniczych właściwych w zakresie funkcji podstawowych.

Zarządca infrastruktury będzie zobowiązany dostosować umowy dotyczące pełnienia funkcji lub świadczenia pracy lub usług zawarte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy z osobami, o których mowa powyżej do nowych wymagań nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.

Dodatkowych obostrzeń dotyczących premii i wynagrodzeń – członkowie zarządu zarządcy wchodzącego w skład przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo oraz osoby zajmujące u zarządcy wchodzącego w skład przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo stanowiska kierownicze właściwe w zakresie funkcji podstawowych nie mogą otrzymywać od podmiotu wchodzącego w skład tego samego przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo wynagrodzenia lub premii, związanych z wynikiem finansowym przewoźnika kolejowego wchodzącego w skład tego samego przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo;
Ograniczeń dotyczących wpływu na skład osobowy zarządy, rady nadzorczej i stanowisk kierowniczych – przewoźnik kolejowy albo inny podmiot wchodzący w skład przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo nie może mieć decydującego wpływu na powoływanie i odwoływanie członków zarządu lub członków rady nadzorczej zarządcy wchodzącego w skład tego samego przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo oraz na zatrudnianie i zwalnianie osób zajmujących u tego zarządcy stanowiska kierownicze właściwe w zakresie funkcji podstawowych. Członkowie zarządu i rady nadzorczej zarządcy oraz osoby zajmujące stanowiska kierownicze właściwe w zakresie funkcji podstawowych nie mogą pełnić funkcji w organach przewoźnika kolejowego lub podmiotu sprawującego kontrolę nad tym przewoźnikiem, pozostawać w stosunku pracy z tymi podmiotami ani świadczyć pracy albo usług na rzecz tych podmiotów na podstawie innego stosunku prawnego;

Zakaz, o którym mowa powyżej obowiązuje również w okresie 6 miesięcy od dnia zakończenia pełnienia funkcji, ustania zatrudnienia pracownika lub zakończenia przez pracownika zarządcy świadczenia pracy albo usług.

Ograniczeń dotyczących przeznaczenia dochodów – zarządca może wykorzystać dochód z tytułu wykonywania zadań, przypisanych zarządcy infrastruktury oraz środki publiczne przyznane zarządcy na realizację tych zadań, wyłącznie do finansowania własnej działalności, w tym do obsługi pożyczek i wypłaty dywidend;
Odrębnej rachunkowości – zarządca wchodzący w skład przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo prowadzi odrębną rachunkowość od innych podmiotów wchodzących w skład tego samego przedsiębiorstwa w sposób umożliwiający monitorowanie obiegu środków finansowych między tymi podmiotami.

Inne istotne zmiany w ustawie o transporcie kolejowym:

Prawodawca dostosował do przepisów europejskich zasady dotyczące udostępniania stacji pasażerskich wskazując, w załączniku nr 2 do ustawy, że udostępnianie stacji pasażerskiej obejmuje dodatkowo tablice z informacjami dla pasażerów i powierzchnię przeznaczoną do sprzedaży biletów;
Doprecyzowano zasady sporządzania planu minimalizowania zakłóceń i poprawy wyników sieci kolejowej (art. 30f) określając jego dodatkowe elementy:
- odpowiedzialność za działania zakłócające eksploatację sieci kolejowej;
- sposób premiowania za osiągnięcie przez przewoźnika kolejowego średniego rocznego poziomu wyników wyższego niż wynik określony w oparciu o główne parametry ustalone w ramach planu wykonania;
- a także wskazano jakie elementy należy uwzględnić określając sposób ustalenia wysokości rekompensat należnych z tytułu opóźnienia pociągu;
PKP PLK została zobowiązana do umożliwienia zainteresowanym podmiotom wypowiedzenie się na temat treści regulaminu sieci (art. 32) oraz potrzeb związanych z utrzymaniem i rozwojem infrastruktury, kwestii intermodalności i interoperacyjności oraz umowy w sprawie realizacji programu wieloletniego (art. 38f). Opinie mają być zbierane raz do roku w formie pisemnej, a wyniki przeprowadzonych konsultacji zarządca zobowiązany jest przekazywać do wiadomości Prezesa UTK.