Kolejne plansze będą prowadzić widza przez najważniejsze etapy historii obiektu. Od pierwszych koncepcji budowy centralnego dworca dla Warszawy z drugiej połowy XIX wieku, przez ambitny projekt Czesława Przybylskiego i Andrzeja Pszenickiego z lat 30., przerwany przez pożar i wojnę, po powojenny dworzec tymczasowy Warszawa Główna Osobowa i stopniowe dojrzewanie decyzji o budowie nowego, nowoczesnego węzła kolejowego. W latach 60., wraz z ukończeniem przelotowej linii średnicowej, powraca idea głównego dworca w centrum miasta – pojawia się nazwa „Warszawa Centralna”, początkowo określająca tymczasowy przystanek z drewnianymi pawilonami.
Budowę obecnego Dworca Centralnego włączono do priorytetów inwestycyjnych państwa na lata 1971–1975. Na archiwalnych fotografiach pokazano imponującą skalę tego przedsięwzięcia: montaż podpór dachu hali głównej, szkielety konstrukcji wznoszące się ponad Alejami Jerozolimskimi, robotników i inżynierów pracujących przy nieprzerwanym ruchu kolejowym, a w tle – budynek tymczasowego dworca. W dokumentach technicznych Archiwa Państwowe odnalazły liczby, które dobrze oddają rozmachem epoki: 12,5 tysiąca ton stali, 100 tysięcy metrów sześciennych betonu, 80 tysięcy metrów kwadratowych szkła, 50 tysięcy metrów kwadratowych kamienia, w tym dolnośląskie marmury i granity. Widzimy też ślady decyzji o sprowadzeniu z krajów zachodnich nowoczesnych elementów wyposażenia – elektronicznych zegarów, schodów ruchomych, automatycznych drzwi.
Po otwarciu 5 grudnia 1975 roku Dworzec Centralny stał się jedną z najważniejszych wizytówek Polski Ludowej. Wystawa Archiwów Państwowych przypomina prasowe relacje z tego dnia, zdjęcia z przecięcia wstęgi przez Edwarda Gierka, przyjazd delegacji z Moskwy na VII Zjazd PZPR, ale także – co szczególnie porusza – zwyczajne, codzienne obrazy: zatłoczone perony, parking przed dworcem pod koniec lat 70., wnętrza przejść podziemnych, punkty informacji automatycznej, pocztówki z widokiem na halę główną, zimowe schody prowadzące do podziemnych wejść.
– Dworzec Centralny to miejsce, w którym zbiegają się miliony indywidualnych historii, ale też przestrzeń, w której jak w soczewce skupiają się zmiany w architekturze, gospodarce i życiu społecznym Polski ostatniego półwiecza. Dla nas, archiwistów, to także dowód, że w dokumentach, fotografiach i planach przechowywane są nie tylko fakty, ale i emocje. Wystarczy je wydobyć i opowiedzieć na nowo – zauważa dr hab. Lucyna Harc, Zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. – Dla warszawiaków to fragment tożsamości miasta, dla Polaków – punkt odniesienia w pamięci zbiorowej, element narodowego dziedzictwa – architektoniczna opowieść o losach Polski.
Kustoszem wystawy „50 lat Dworca Centralnego w Archiwach Państwowych” jest dr Adam Grzegorz Dąbrowski z Archiwum Akt Nowych. Za koordynację projektu odpowiada dr hab. Lucyna Harc, Zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. Wystawa została przygotowana przez instytucje sieci Archiwów Państwowych we współpracy z Polskimi Kolejami Państwowymi S.A.
Ekspozycję na Dworcu Centralnym będzie można oglądać od 5 do 7 grudnia 2025 roku. W dniu otwarcia, 5 grudnia, odbędzie się oprowadzanie kuratorskie dla osób zainteresowanych pogłębionym poznaniem historii dworca i archiwalnych materiałów, na których oparto scenariusz wystawy.
