Straż Ochrony Kolei obchodzi dziś – 18 listopada – 107. rocznicę powstania. Główne uroczystości odbędą się w Centrali PKP Polskich Linii Kolejowych w Warszawie, z udziałem m.in. przedstawicieli rządu, w tym wiceministra infrastruktury. To kolejna okazja do podkreślenia roli, jaką formacja pełni w systemie bezpieczeństwa państwa oraz na polskiej kolei.
Od Straży Kolejowej do SOK – historia formacji
18 listopada 1918 roku, zaledwie kilka dni po odzyskaniu niepodległości, Józef Piłsudski powołał pierwszą mundurową służbę w odrodzonej Polsce – Straż Kolejową. Jej organizację rozpoczęto jeszcze wcześniej, 4 listopada, kiedy generał Bolesław Roja wydał rozkaz tworzenia Straży Kolejowej w Galicji i Krakowie.
Formacja powstała w czasie ogromnych wyzwań. Trwały walki o granice, państwo nie miało stabilnych struktur, a kolej była kluczowym elementem komunikacji i logistyki – przewożono nią wojsko, broń, żywność i najpotrzebniejsze towary. Ochrona majątku kolejowego stała się więc jednym z priorytetów młodej Rzeczypospolitej.
Pierwszym dowódcą Straży Kolejowej został pułkownik Emil Rauer. Formacja działała pod nadzorem Ministerstwa Kolei Żelaznych, a niedługo później została podporządkowana Ministrowi Spraw Wojskowych. Jej zadania były szerokie: od ochrony terenów i infrastruktury kolejowej, przez bezpieczeństwo pasażerów, po zabezpieczanie państwowych transportów i utrzymanie porządku na dworcach.
W służbie państwa – bohaterska karta historii
Funkcjonariusze Straży Kolejowej wielokrotnie udowadniali wierność Ojczyźnie. Walczyli w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku, a we wrześniu 1939 roku stanęli do obrony Polski przed Niemcami i Związkiem Sowieckim. Wielu z nich poniosło najwyższą cenę – ginęli w walkach, byli więzieni, zsyłani na Sybir, mordowani m.in. w Katyniu i Miednoje.
Dzisiejsza Straż Ochrony Kolei kontynuuje tradycje przedwojennej formacji, podkreślając znaczenie etosu służby, patriotyzmu oraz szacunku dla munduru i barw narodowych.
Nowoczesna formacja z misją
Obecnie Straż Ochrony Kolei działa w strukturach PKP Polskich Linii Kolejowych S.A. Jej funkcjonowanie reguluje Ustawa o transporcie kolejowym, a nadzór nad służbą sprawuje Ministerstwo Infrastruktury. Komendant Główny SOK jest zwierzchnikiem wszystkich funkcjonariuszy i pracowników cywilnych.
Skala działań formacji jest imponująca:
- ochrona 19 tys. km linii kolejowych,
- zabezpieczenie ok. 7,5 tys. pociągów dziennie,
- nadzór nad ponad 600 dworcami,
- kontrola prawie 15 tys. przejazdów kolejowo-drogowych.
W strukturach SOK służy ok. 3100 funkcjonariuszy i pracowników, pracujących w 16 komendach regionalnych i 78 posterunkach. Formacja prowadzi także Ośrodek Szkolenia Zawodowego w Zbąszyniu z filią w Przemyślu, gdzie kształcą się przyszli funkcjonariusze.
107 lat tradycji i odpowiedzialności
Dzisiejsze obchody rocznicowe to nie tylko uhonorowanie historii formacji, lecz także podkreślenie jej współczesnej roli. Straż Ochrony Kolei pozostaje kluczowym elementem bezpieczeństwa publicznego, chroniąc ludzi, mienie i infrastrukturę na jednym z największych systemów kolejowych w Europie.
