Dnia 9 lipca br. nastąpiły zmiany w zakresie terminów przedawnienia roszczeń oraz sposobu ich obliczania. Zmiany wprowadziła ustawa z dnia 13 kwietnia 2018 r., o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw.
Przede wszystkim skrócono ogólny okres przedawnienia roszczeń z 10 lat do 6. Krótszy okres przedawnienia tj. sześcioletni dotyczy również roszczeń stwierdzonych:
- prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego
- ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd.
Oznacza to, że na wyegzekwowanie należności w postępowaniu egzekucyjnym wierzyciel będzie miał teraz 6 lat, a nie 10 jak wcześniej. W związku tym, jeżeli egzekucja okaże się bezskuteczna, to kolejną egzekucję wierzyciel będzie musiał wszcząć przed upływem 6 lat od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu egzekucji, a nie 10 lat jak do tej pory. Skrócenie terminów przedawnienia ma na celu zmotywowanie wierzycieli do szybszego podjęcia działań, a przez to szybszego stabilizowania stosunków prawnych.
Jeżeli roszczenie istniało przed dniem wejścia w życie ustawy tj. 9 lipca br., ale jeszcze nie uległo przedawnieniu, to stosuje się krótsze terminy przedawnienia z tym, że bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia wejścia życie ustawy. Jeśli jednak przedawnienie liczone według dotychczasowych terminów nastąpiłoby szybciej, to przedawnienie następuje z upływem wcześniejszego terminu.
Dla przykładu, jeżeli roszczenie powstało w 2016 r., a jego datą wymagalności był dzień 7 kwietnia 2016 r., to uwzględniając 10-letni okres przedawnienia, przedawnienie nastąpiłoby z upływem dnia 7 kwietnia 2026 r. Natomiast po zmianie przepisów okres przedawnienia wyniesie 6 lat i będzie liczony od dnia 9 lipca 2018 r. w związku z tym skończy swój bieg w 2024 r. Przedawnienie nastąpi, więc rzeczywiście wcześniej.
Inna sytuacja wystąpi w przypadku roszczeń powstałych np. w 2012 r. Według przepisów dotychczasowych termin przedawnienia wynosi 10 lat i przedawnienia roszczenia nastąpiłoby w 2022 r. Natomiast według przepisów nowych przedawnienie nastąpiłoby w 2024 r. Dla takich właśnie sytuacji ustawodawca przewidział zasadę, że jeżeli przedawnienie nastąpiłoby szybciej według dotychczasowych terminów, to przedawnienie następuje z upływem wcześniejszego terminu.
Istotną zmianą jest również zmiana sposobu obliczania terminu. Obecnie koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba, że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Poprzednio termin przedawnienia upływał w ciągu roku kalendarzowego, w zależności od tego, kiedy przypadała data wymagalności roszczenia. Jeśli datą wymagalności roszczenia był dzień 5 lutego, to bieg przedawnienia kończył się po 10 latach w dniu 5 lutego, jeśli to był dzień 15 maja to 15 maja za 10 lat, jeśli 12 listopada to 12 listopada itp. Po wprowadzeniu zmian we wszystkich wskazanych wyżej przypadkach bieg terminu przedawnienia zakończy się dnia 31 grudnia. Odnosząc się do wskazanego wyżej przykładu przyjmując 6-letni okres przedawnienia dla roszczeń powstałych w 2018 r., koniec okresu przedawnienia przypadnie dla roszczenia powstałego:
- 5 lutego 2018 r. – w dniu 31 grudnia 2024 r.
- 15 maja 2018 r. – w dniu 31 grudnia 2024 r.
- 12 listopada 2018 r. – w dniu 31 grudnia 2024.r
W związku z tym wierzyciel, który posiada roszczenie powstałe w lutym będzie miał
9 miesięcy więcej na podjęcie działań wobec dłużnika niż wierzyciel, którego roszczenie powstało w listopadzie i 3 miesiące więcej od wierzyciela, któremu przysługuje roszczenie powstałe w maju. Do tej pory czas na podjęcie działań był taki sam dla wszystkich wierzycieli.
Wprowadzona zmiana w sposobie liczenia terminu przedawnienia powoduje ciekawą sytuację w przypadku roszczeń powstałych w 2014 r. Według dotychczasowych przepisów okres przedawnienia skończyłby się w 2024 r. w odpowiednim dniu,
w którym roszczenie stało się wymagalne. Dla przykładu dla roszczenia powstałego w dniu 12 stycznia 2014 r. – przedawnienie nastąpiłoby z upływem dnia 12 stycznia 2024 r., dnia 12 maja 2014 r. – 12 maja 2024 r., 10 września 2014 r. – 10 września 2024 r., 3 grudnia 2014 r. – 3 grudnia 2024 r. Natomiast po zmianie przepisów
i skróceniu okresu przedawnienia do 6 lat i tak dla dłużników korzystniejsze będzie skorzystanie z dotychczasowych przepisów. Wprawdzie rok, w którym upłynie termin przedawnienia będzie ten sam, bo 2024 r., jednak w przypadku skorzystania
z nowych przepisów we wszystkich w/w przypadkach zakończyłby się on z dniem 31 grudnia 2024 r. natomiast korzystając z przepisów dotychczasowych przedawnienie nastąpi szybciej.
Skrócenie okresów przedawnienia nie dotyczy roszczeń związanych z działalnością gospodarczą. Nadal terminy te wynoszą, tak jak poprzednio, trzy lata. Natomiast roszczeń tych dotyczy zmiana w zakresie obliczania terminu przedawnienia. Tak jak wyżej wskazano wydłużono w ten sposób okres, w którym wierzyciel może dochodzić swoich praw, w zależności od terminu, w którym powstało roszczenie w danym roku. Czasami więc wierzyciel będzie miał prawie 4 lata na dochodzenie swoich roszczeń, czasem 3,5 roku, a czasem 3.
Jednak i od tej zasady przewidziano wyjątek. Mianowicie dla roszczeń, których termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata stosujemy dotychczasowy sposób obliczania terminu przedawnienia, czyli okres ten zakończy się z upływem dnia, który datą odpowiada powstaniu wymagalności roszczenia (a nie na koniec roku kalendarzowego). Dla przykładu, jeżeli roszczenie powstało 9 listopada 2017 r.
i okres przedawnienia wynosi rok, to upłynie z dniem 9 listopada 2018 r. (a nie z dniem 31 grudnia 2018 r.).
Warto też zwrócić uwagę, że dla roszczeń, których okres przedawnienia wynosi dokładnie 2 lata, sposób obliczania terminu przedawnienia następuje według nowych zasad, czyli koniec terminu przedawnienia nastąpi z dniem 31 grudnia. Odnosząc się do powyższego przykładu, koniec terminu przedawnienia nastąpi z dniem 31 grudnia 2019 r. (a nie 9 listopada 2019).
Dwuletnie okresy przedawnienia roszczeń mają zastosowanie m.in. do świadczenia usług, sprzedaży, umów o dzieło, a więc najczęściej występujących w obrocie gospodarczym.
Ważną zmianą korzystną dla konsumentów jest również wprowadzenie przepisu, który stanowi, że po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Oznacza to, że sąd oddali powództwo, jeżeli z pozwu będzie wynikało, że roszczenie uległo już przedawnieniu. Konsument nie będzie musiał samodzielnie podnosić zarzutu przedawnienia roszczenia, tak jak dotychczas. W związku z tą zmianą wprowadzono również obowiązek wskazywania w pozwie oznaczenia daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia.
Zmienione zasady dochodzenia przedawnionych roszczeń nie obowiązują w sporach między przedsiębiorcami. Nadal w takim przypadku konieczne jest podniesienie zarzutu przedawnienia.
