Od wtorku 12 maja wchodzą w życie istotne zmiany w ustawie o transporcie kolejowym. Stanowią one dostosowanie krajowych przepisów do rynkowego filaru IV pakietu kolejowego. Filar techniczny pakietu powinien obowiązywać od 16 czerwca. Z uwagi na pandemię koronawirusa, Komisja Europejska rozważa przesunięcie terminu o trzy miesiące.
Nowelizacja ustawy z 13 lutego 2020 r. o transporcie kolejowym przewiduje szereg zmian wpływających na funkcjonowanie zarządców infrastruktury, przewoźników, aplikantów i operatorów obiektów infrastruktury usługowej oraz Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego. Ustawa rozszerza uprawnienia nadzorcze Prezesa UTK, wprowadza istotne zmiany w przepisach dotyczących udzielania licencji przewoźnikom, otwartego dostępu oraz wprowadza możliwość zawarcia nowego rodzaju umów między przewoźnikiem a zarządcą których celem jest zapewnienie klientom przewoźnika kolejowego korzyści. Określone zostały również zasady zapewnienia niezależności zarządców infrastruktury.
Rozszerzenie kompetencji Prezesa UTK:
Nowelizacja ustawy rozszerza kompetencje Prezesa UTK. Najważniejsze zmiany to:
- Prezes UTK, rozpatruje dodatkowo skargi aplikantów (art. 13 ust. 3c pkt.1) dotyczące:
- prowadzenia ruchu kolejowego;
- planowanych i nieplanowanych prac w zakresie odnowienia lub utrzymania infrastruktury kolejowej;
- naruszenia przepisów o niezależności i bezstronności zarządców infrastruktury (rozdział 2aa );
- Nowe uprawnienia nadzorcze Prezesa UTK:
- nadzorowanie przebiegu negocjacji między aplikantami a zarządcami dotyczących poziomu opłat za dostęp do infrastruktury kolejowej;
- opiniowanie projektu umowy między przewoźnikiem a zarządcą o współpracy w celu zapewnienia klientom korzyści. Jeżeli wykonanie umowy, mogłoby naruszać zasadę niedyskryminującego traktowania przewoźników kolejowych, Prezes UTK będzie rekomendował stronom umowy jej rozwiązanie;
- Uprawnienie do opiniowania zgodności z przepisami ogłoszonego zamiaru zawarcia przez organizatora publicznego transportu zbiorowego umowy PSC (Public Service Contrats) w trybie bezpośrednim (bezprzetargowym). Ocena taka będzie wydawana w terminie 30 dni od złożenia wniosku przez operatora zainteresowanego realizacją przewozów na podstawie tej umowy, który doznał bądź któremu grozi doznanie szkody w wyniku zarzucanego naruszenia przepisów prawa krajowego lub unijnego (art. 23a).
Zmiany w licencjonowaniu:
Ustawa wprowadza od 12 maja 2020 r. kilka zmian w obszarze licencjonowania:
- Z obowiązku posiadania licencji przewoźnika kolejowego zwolnieni będą przedsiębiorcy wykonujący przewozy wyłącznie koleją wąskotorową na lokalnych i regionalnych sieciach kolejowych oraz na infrastrukturze prywatnej (w tym na bocznicach kolejowych) (art. 44);
- Przedsiębiorstwo zobowiązane zostało do udokumentowania spełnienia wymagania dotyczącego dobrej reputacji (art. 46 ust. 4 pkt 4). Wymagane będzie zaświadczenie lub oświadczenie, że członkowie organu zarządzającego, wspólnicy czy osoby prowadzące działalność gospodarczą nie zostały skazane prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione umyślnie, powtarzające się nieumyślne naruszenie praw osób wykonujących pracę zarobkową lub poważne naruszenia prawa dotyczące obowiązków wynikających z układów zbiorowych pracy. Przedsiębiorcy, wobec których jest prowadzone postępowanie w sprawie udzielenia licencji będą już zobowiązani przedstawić oświadczenia;
- Rozszerzony został katalog dokumentów niezbędnych do oceny czy przedsiębiorca spełnienia wymagania dotyczące wiarygodności finansowej, o informację o obciążeniach na aktywach przedsiębiorstwa. Doprecyzowano także wymóg informacji o wydatkach związanych z wykonywaniem licencjonowanej działalności (informacje o zakupie pojazdów, gruntów, budynków, instalacji i taboru kolejowego) (art. 46 ust. 6).
Otwarty dostęp:
- W zakresie kompetencji Prezesa UTK do wydawania decyzji o przyznaniu otwartego dostępu nowelizacja ustawy o transporcie kolejowym wprowadza następujące zmiany:
- Uwzględnienie regulacji z rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2018/1795 z dnia 20 listopada 2018 r. ustanawiającego procedurę i kryteria do celów stosowania badania równowagi ekonomicznej zgodnie z art. 11 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/34/UE (Dz. Urz. UE L 294 z 21.11.2018, str. 5);
- Aplikant ma obowiązek powiadomienia Prezesa UTK oraz właściwego zarządcę infrastruktury kolejowej o zamiarze wykonywania przewozów pasażerskich o charakterze komercyjnym. Powinien to zrobić w terminie 18 miesięcy przed dniem wejścia w życie rozkładu jazdy pociągów;
- Zmiana procedury odwoławczej, poprzez przyznanie stronie postępowania możliwości zwrócenia się do Prezesa UTK z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie;
- Stosowanie przepisów z zakresu otwartego dostępu do połączeń komercyjnych realizowanych w ramach kolei dużych prędkości
Koszty funkcjonowania transportu kolejowego:
