Najwyższa Izba Kontroli (NIK) przeanalizowała funkcjonowanie systemu zarządzania kryzysowego na polskiej kolei, wskazując poważne uchybienia w koordynacji działań oraz brak odpowiednich procedur współpracy. Wyniki kontroli jednoznacznie pokazują, że Ministerstwo Infrastruktury nie sprostało swojemu zadaniu zapewnienia spójnego i efektywnego systemu ochrony infrastruktury krytycznej oraz bezpieczeństwa podróżnych.

Krytyczne uchybienia systemowe

Nieskuteczność zarządzania kryzysowego
Minister odpowiedzialny za transport nie wdrożył efektywnego planu zarządzania kryzysowego, co utrudniło szybkie i skoordynowane działania w sytuacjach awaryjnych. Na szczególną uwagę zasługuje zaniedbanie współpracy z kluczowymi spółkami kolejowymi, które operacyjnie zarządzają ruchem kolejowym, w tym z PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Skutkiem tych zaniedbań było m.in. nieuznanie za kryzys sytuacji z 17 marca 2022 roku, kiedy awaria urządzeń sterowania ruchem kolejowym doprowadziła do opóźnień 1155 pociągów pasażerskich i 173 towarowych, co przełożyło się na łączny czas opóźnień wynoszący ponad 128 tysięcy minut.

Braki w planach kryzysowych
Plan zarządzania kryzysowego powinien uwzględniać szczegółowe zasady współpracy z organami administracji, służbami ratowniczymi oraz spółkami kolejowymi. Kontrola wykazała, że takich procedur nie opracowano. Wydane przez Ministra zarządzenia obejmowały jedynie jednostki administracyjne, pomijając spółki kolejowe, mimo że to one w praktyce realizują działania operacyjne w sytuacjach kryzysowych.

Problemy operacyjne i infrastrukturalne

Zaniedbania w szkoleniach i przygotowaniach
Zakłady Linii Kolejowych (ZLK) PKP PLK S.A. miały poważne niedociągnięcia w szkoleniu pracowników zespołów ratownictwa technicznego. Brakowało wyszkolonego personelu, a sprzęt nie spełniał wymagań. Dodatkowo w latach 2020–2023 nie przeprowadzono audytów zarządzania kryzysowego, co uniemożliwiało identyfikację problemów w systemie.

Kradzieże i akty dewastacji
Od 2020 roku odnotowano 4948 przypadków kradzieży i zniszczenia infrastruktury kolejowej, co przyniosło straty szacowane na ponad 56 milionów złotych. W odpowiedzi Straż Ochrony Kolei (SOK) przeprowadziła blisko 259 tysięcy interwencji, w tym działania zabezpieczające przed ingerencją w przewozy materiałów niebezpiecznych.

Wnioski i rekomendacje

NIK wskazała na potrzebę pilnych zmian legislacyjnych oraz organizacyjnych. Kluczowe rekomendacje obejmują:

• Włączenie Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego w system zarządzania kryzysowego.
• Uregulowanie zasad współpracy między ministerstwem a spółkami kolejowymi w sytuacjach kryzysowych.
• Przeprowadzenie kompleksowych audytów oraz poprawę systemu szkoleń dla personelu.

Podsumowanie

Bezpieczeństwo polskiej kolei wymaga zdecydowanych działań. Wyniki kontroli NIK uwidoczniły luki systemowe, które mogą mieć poważne konsekwencje dla bezpieczeństwa obywateli oraz funkcjonowania infrastruktury. Niezbędne są zmiany, które pozwolą na lepsze przygotowanie i szybsze reagowanie na kryzysy w przyszłości.