“Pilne wsparcie muszą otrzymać przede wszystkim przewozy towarów koleją, aby mogły na równych zasadach współistnieć z transportem drogowym” – mówi dr inż. Ignacy Góra, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego w rozmowie z “Raportem Kolejowym”. Skomentował on wyniki przewozowe w Polsce, optymistyczne zmiany w taborze oraz współpracę z resortem infrastruktury.
Panie Prezesie, na polskiej kolei można zauważyć pewną dwubiegunowość. Przewozy pasażerskie notują dobre wyniki, natomiast towarowe są w dość trudnej sytuacji.
Zgadza się – zeszły rok zakończyliśmy z liczbą ponad 374,4 mln pasażerów kolei. To rekordowy wynik od 1999 r. Dane za pierwsze półrocze 2024 r. pozwalają zakładać jeszcze bardzie optymistyczne wyniki w bieżącym roku.
Poprawiła się punktualność pociągów pasażerskich, rozszerzana jest oferta przewozowa, odnawiane są dworce i infrastruktura peronowa – to przedsięwzięcia, które przyciągnęły więcej pasażerów. Pasażerowie chcą i lubią korzystać z kolei, zarówno w przypadku podróży wakacyjnych, biznesowych, jak i w codziennym dojeździe do pracy, szkoły czy w związku z załatwieniem bieżących spraw życia codziennego.
Natomiast aktualna sytuacja na rynku przewozu towarów koleją w Polsce, ale jak więc wydaje również całego transportu towarów, jest trudna od dłuższego czasu. Czynniki, które wyhamowały wzrost w tych przewozach, to z jednej strony niepewna sytuacja geopolityczna związana z wojną w Ukrainie, a z drugiej – wzrost kosztów działalności, w szczególności cen energii trakcyjnej. Po wybuchu wojny w Ukrainie część firm logistycznych, spedytorów, nadawców, odbiorców zdecydowała się przerzucić ładunki z kolei na transport morski. Do tego dochodzi spadek produkcji i sprzedaży węgla kamiennego, co przekłada się na mniejsze zapotrzebowanie na transport tego surowca, który przez lata odgrywał bardzo ważną rolę w transporcie towarów koleją. Także wyniki przewozów rud żelaza w ostatnich latach odnotowały bardzo duże spadki przewozów. Te dwa rodzaje przewożonych towarów bardzo silnie wpływają na transport koleją. Nowe segmenty w transporcie koleją na chwilę obecną nie były w stanie zbilansować tej różnicy. Jednocześnie, kolejowe przewozy towarów mają dużą konkurencję w postaci transportu drogowego i morskiego.
W 2023 r. mieliśmy do czynienia ze spadkami przewiezionej masy i wykonanej pracy przewozowej. Przewozy towarowe na poziomie 231,7 mln ton, to o 16,8 mln ton mniej ładunków na torach niż rok wcześniej. Ten trend spadkowy utrzymuje się od 20 lat. W I półroczu 2024 r. pod tym względem obserwujemy jeszcze słabsze parametry niż w analogicznym okresie 2024 r.
Podobna, mało optymistyczna sytuacja panuje w większości krajów w Europie. Ogółem w 29 krajach europejskich łączna masa towarów przewiezionych koleją w 2023 r. przekroczyła wartość 1,39 mld ton, co w zestawieniu z 2022 r. oznacza spadek o 8,7%.
W kontekście przewozów pasażerskich. Pomimo dobrych wyników nadal mamy wiele problemów. Które z czynników mają największy negatywny wpływ na ten sektor według Pana?
Dla pasażera ważne jest, żeby podróż pociągiem była komfortowa, bezpieczna i punktualna. Mimo że duże zmiany widać w taborze, to nadal liczba wagonów nie jest wystarczająca. W ciągu 20 lat liczba wagonów z miejscami do siedzenia spadła o ok. 50%. Spadki objęły również liczbę wagonów gastronomicznych, wagonów sypialnych i z miejscami do leżenia. Oczywiście w dużej mierze wynika to też z zastępowania składów lokomotyw z wagonami na rzecz zespołów trakcyjnych, jak też zakończenia użytkowania taboru, który był nieeksploatowany. Jednakże w przypadku podróży dalekobieżnych, w tym np. połączeń nocnych dostępność wagonów o określonym profilu jest szczególnie ważna. Podobnie jak większa liczba wagonów w sezonie letnim. Obecnie pasażerowie doceniają nowoczesne, klimatyzowane wagony, które przystosowane są do przewożenia osób z niepełnosprawnościami, podobnie jak zespoły trakcyjne spełniające najwyższe standardy, ale oczekują, że ten komfort będzie standardem w usługach przewoźników. Szybki wzrost pasażerów może powodować problem overcrowdingu ( przepełnienia). Duża dostępność taboru i właściwa częstotliwość połączeń w okresie największego zapotrzebowania to priorytety, aby zapewnić komfort pasażerom. Ważnym aspektem są też ciągłe inwestycje w infrastrukturę kolejową. Pasażerowie chcą podróżować coraz wygodniej, ale także szybciej. Zwiększenie prędkości na trasach oraz lepsza częstotliwość połączeń jest tym, co może zachęcać w większym stopniu do wyboru kolei jako środka transportu. Jednak bez inwestycji w poprawę infrastruktury będą pojawiały się problemy z przepustowością.
