Wraz z wejściem w życie rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 28 lipca 2017 roku zniesiony został obowiązek zatwierdzenia Dokumentacji Systemu Utrzymania (DSU) przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego.
Tym samym umożliwiono wprowadzanie zmian cykli i czynności utrzymaniowych pojazdów kolejowych bez konieczności uzyskiwania ich zatwierdzenia przez Urząd. Jest jednak jeden warunek – wprowadzana zmiana nie może prowadzić do obniżenia poziomu bezpieczeństwa systemu kolejowego, a sposób spełnienia tego warunku musi uzyskać akceptację niezależnej jednostki oceniającej (AsBo).
Dlaczego warto zmienić DSU?
Od czasu podziału dawnych Polskich Kolei Państwowych, problematyka utrzymania pojazdów kolejowych zawsze była związana ze szczegółowymi regulacjami prawnymi, których ostatnią odsłoną było zobligowanie właścicieli pojazdów do opracowywania dla nich DSU. W wielu przypadkach dokumentacje te tworzone były w pośpiechu i bez należytej uwagi, w związku z czym na rynku wciąż jeszcze funkcjonuje bardzo wiele DSU o dyskusyjnej wartości merytorycznej. Powszechnym błędem w DSU są chociażby zapisy dotyczące konieczności kontroli pewnych parametrów diagnostycznych, jednak bez określenia stosownych wartości granicznych. W skrajnych przypadkach na kartach pomiarowych nie zgadza się nawet liczba osi czy wózków.
Istnieje ponadto wiele kart pomiarowych poprawnych merytorycznie, ale nieergonomicznych: zawierają one nieczytelne rysunki i brakuje na nich miejsca na zapisanie wyników pomiarów. Dodatkowym utrudnieniem, szczególnie w przypadku prowadzenia prac utrzymaniowych na kilku zbliżonych typach pojazdów, są nieznaczne różnice w kartach pomiarowych. Oprócz większego prawdopodobieństwa popełnienia błędu mogą one być podstawą stwierdzenia nieprawidłowości podczas kontroli instytucji nadzorczych.
Zmiana DSU jest zatem sposobem na uporządkowanie dokumentacji, a w konsekwencji – zmniejszenie obciążeń natury biurokratycznej. Ważne jest także dopasowanie zakresu czynności i cykli utrzymaniowych do rzeczywistych warunków eksploatacji pojazdów. Wbrew obiegowym opiniom, te same typy pojazdów kolejowych nie muszą (a wręcz nie powinny) być utrzymywane w ten sam sposób, jeżeli wykorzystywane są do innych celów i w innych warunkach. Niemniej ważne są także realne korzyści finansowe – zmiana czynności na każdym poziomie utrzymania przyczynia się do zmniejszenia nakładów potrzebnych do wykonania wszystkich prac czy eliminacji czynności dublujących. Wprowadzenie zmian może doprowadzić także do oszczędności finansowych przy pracach zlecanych innym wykonawcom, co jest szczególnie istotne w przypadku pojazdów, które nie są już objęte gwarancją.
Co należy wiedzieć, aby zmienić DSU?
Wprowadzenie zmian do DSU musi być każdorazowo poprzedzone zebraniem danych dotyczących eksploatacji pojazdów. Jakie są średnie roczne przebiegi pojazdów danego typu? Jakie są najczęstsze rodzaje uszkodzeń? Jakie elementy praktycznie nigdy nie ulegają uszkodzeniu? Jakie czynności utrzymaniowe warto wykonywać łącznie, aby zminimalizować czas potrzebny na ich wykonanie? Ile pojazdów jest w rezerwie?
Lista pytań jest zdecydowanie dłuższa. Ich celem jest uzyskanie kompletu informacji dotyczących tzw. RAMS, akronimu angielskich słów oznaczających niezawodność, gotowość, podatność utrzymaniową i bezpieczeństwo. Doświadczenie w eksploatacji danego typu pojazdu jest niezbędne do tego, aby wprowadzane modyfikacje zakresu czynności i/lub cyklów utrzymaniowych nie spowodowały obniżenia poziomu bezpieczeństwa systemu kolejowego.
Należy wyraźnie podkreślić, że dostęp do danych eksploatacyjnych jest niezbędny, jednak niewystarczający do przeprowadzenia zgodnych z prawem zmian w DSU. Konieczna jest ich dalsza systematyczna analiza z wykorzystaniem uznanych narzędzi z zakresu inżynierii niezawodności i inżynierii bezpieczeństwa. Najbardziej podstawowymi metodami tego typu jest analiza drzewa błędów (FTA) oraz analiza przyczyn i skutków wad (FMEA).
W przypadku pojazdów kolejowych najczęściej wymagane są również inne metody, np. analizy przebiegu funkcji intensywności uszkodzeń elementów nieodnawianych, pozwalającej na ustalenie momentu rozpoczęcia okresu uszkodzeń starzeniowych. Poprawność doboru metod oraz ich zastosowanie jest weryfikowane przez niezależne jednostki oceniające (Assessment Body – AsBo). Uzyskanie raportu takiej jednostki jest niezbędnym warunkiem rozpoczęcia utrzymania według nowego sposobu.
Czy ktoś może pomóc w zmianie DSU?
Postawione warunki spełnia zespół TechSolutions Group, składający się z wykwalifikowanych oraz wielodziedzinowych specjalistów, wśród których są zarówno osoby z praktyką inżynierską, jak i doświadczeni naukowcy. Prowadzimy także działalność doradczą w zakresie wprowadzania zmian do DSU, będącą rozwinięciem naszych wcześniejszych projektów polonizacji dokumentacji technicznej pojazdów kolejowych. Najlepszym dowodem naszej skuteczności są pozytywne raporty jednostki oceniającej (AsBo).
Podsumowanie
Wprowadzanie zmian w cyklach utrzymaniowych może być „bezpieczne”, aby nie generować nowych zagrożeń o ryzyku nieakceptowalnym. Opracowanie takich zmian bez specjalistycznej wiedzy z dziedziny niezawodności oraz bez znajomości metod stosowanych w zarządzaniu ryzykiem zagrożeń wydaje się jednak niemożliwe. Istotne jest wsparcie doświadczonego zespołu doradczego, posiadającego niezbędne kompetencje w dokonywaniu zmian w systemie utrzymaniowym pojazdów. Skorzystanie z usług profesjonalnego partnera pozwoli na sprawne zrealizowanie procesu wprowadzania zmian oraz zminimalizuje lub wręcz całkowicie wyeliminuje możliwe nieprawidłowości zastosowania procesu zarządzania ryzykiem oraz wyników osiągniętych w ramach tego procesu.
