Obok warstwy rozrywkowej był też silny komponent edukacyjny. W Mediatece odbyła się konferencja naukowa z udziałem historyków transportu, przedstawicieli Stacji Muzeum i organizacji kolejowych. Całość pokazała, jak głęboko kolej jest osadzona w tożsamości miasta, regionu i kraju – i jak skutecznie można ją promować w nowoczesny, inkluzywny sposób.
140 Lat Kolei Iwangrodzko-Dąbrowskiej – historia, która łączy regiony
Z kolei planowanie obchodów 140-lecia Drogi Żelaznej Iwangrodzo-Dąbrowskiej (DŻID) rozpoczęło się już w styczniu 2024 roku na posiedzeniu Rady Programowej Stacji Muzeum, gdy po raz pierwszy zaproponowałem, by już na etapie planowania działań na 2025 rok wziąć pod uwagę okrągły jubileusz. Jako że kolej łączy, połączyliśmy siły ze środowiskiem miłośników historii kolei ze Skarżyska-Kamiennej, gdzie we wrześniu 2024 roku odbył się pierwszy Skarżyski Kongres Badaczy i Sympatyków Kolei zorganizowany przez dr. Marcina Janakowskiego, prezesa Fundacji Wczoraj dla Jutra i mec. Marcina Medyńskiego prezesa Fundacji Pamięci Jana Blocha. Podczas dyskusji wstępnie zarysowano program obchodów, który został ostatecznie potwierdzony na spotkaniu organizacyjnym w Stacji Muzeum w październiku 2024 roku. Zawiązał się komitet organizacyjny obchodów w składzie: Emilia Oleksiak – dyrektor Stacji Muzeum, Filip Chrzanowski – Wiceprzewodniczący Rady Programowej Stacji Muzeum, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji RP, Oddział w Radomiu, inicjator obchodów, Marcin Janakowski – Fundacja Wczoraj dla Jutra, Radosław Konieczny – Fundacja Grupy PKP, Jerzy Materek – radny Województwa Świętokrzyskiego, Marcin Medyński – Fundacja Pamięci Jana Blocha, Andrzej Walczyk – Stowarzyszenie Krzewienie Kultury, Sportu i Turystyki „Kolejarz”. Podczas spotkania zapadły decyzje o zorganizowaniu szerokiego programu obchodów – nie tylko w Skarżysku, ale na całej trasie dawnej linii DŻID: od Dęblina, przez Garbatkę, Pionki, Jedlnię-Letnisko, Radom, aż po Dąbrowę Górniczą.
W styczniu 2025 roku w Resursie Obywatelskiej w Radomiu odbyła się uroczysta konferencja naukowa inaugurująca obchody 140 lat DŻID. Szczególnie podczas wystąpień wybrzmiała rola tego, dzięki któremu ta kolej powstała – radomianina Jana Blocha.
Jan Gottlieb Bloch – ojciec linii, król kolei
Jan Bloch, nazywany „królem kolei” i „ojcem kolejnictwa Królestwa Polskiego”, był inwestorem Drogi Żelaznej Iwangrodzko-Dąbrowskiej. Jako radomianin i filantrop, odegrał kluczową rolę w rozwoju infrastruktury transportowej w drugiej połowie XIX wieku. To dzięki niemu powstała linia łącząca Dęblin z Zagłębiem Dąbrowskim – przez Radom, Pionki i Skarżysko – dając impuls do powstania takich miejscowości jak Jedlnia-Letnisko, Garbatka-Letnisko czy Pionki. Bloch wybudował także drogę żelazną Fabryczno-Łódzką oraz był udziałowcem wielu innych spółek i inicjatyw kolejowych. Był także działaczem ruchu antywojennego i pierwszym polskim kandydatem do pokojowej Nagrody Nobla, ale to już temat na osobny artykuł. W uznaniu jego zasług, w 2025 roku w styczniu odsłonięto tablicę pamiątkową w Skarżysku-Kamiennej przed budynkiem dworca PKP, natomiast z inicjatywy radnego miasta Radomia i historyka, dra Adama Duszyka, Zarząd PKP S.A. zdecydował, że dworzec kolejowy w Radomiu będzie nosił jego imię. Uroczystość, z udziałem władz miejskich, przedstawicieli świata kolejowego, mieszkanek i mieszkańców Radomia oraz uczniów klas kolejowych, w asyście Straży Ochrony Kolei i Orkiestry reprezentacyjnej Wojsk Obrony Terytorialnej z Radomia odbyła się 24 czerwca 2025 roku.
Wystawa, koncert i działania społeczne
