Raport Kolejowy rozmawiał z prezesem zarządu PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Ireneuszem Merchel.
Panie Prezesie. Za nami prawie 6 rok trwania nowej perspektywy finansowej. Jak wygląda realizacja Krajowego Programu Kolejowego. Na jakim jesteśmy etapie?
We wrześniu 2019
roku Uchwałą Rady Ministrów zwiększono wartość Krajowego Programu Kolejowego do kwoty 75,7 mld zł. W tej chwili mamy inwestycje zakończone na około 10 mld zł. Następne ponad 4 mld zł to prace w końcowej fazie realizacji. Do połowy roku 2020 zakładamy, że będziemy mieli już zakończonych inwestycji i rozliczonych na kwotę ponad 18 miliardów złotych, czyli około 1/4 Krajowego Programu Kolejowego. Obecnie na placach budowy są w realizacji projekty na kwotę ok. 46,5 miliardów zł. W procedurach przetargowych są inwestycje za około 12 miliardów złotych. Prowadzone dokumentacje projektowe warte są 3,4 mld zł. Więc jak to zsumujemy, to jest ok. 72 mld zł. Czyli mamy około 95 proc. inwestycji zakończonych, w realizacji lub będziemy rozpoczynać do końca tego roku lub w pierwszym półroczu 2020 r. Jesteśmy spokojni o to, że te środki wykorzystamy na realizacje inwestycji o dobrej jakości.
Czy nie powtórzy się sytuacja sprzed kilku lat i tym razem na nową perspektywę szuflady będą zawierały projekty? Jak przygotowuje się do nowej perspektywy? Czy szykujecie już projekty?
Na koniec 2015 roku PLK nie była przygotowana do realizacji perspektywy unijnej 2014-2020. W roku 2015 ogłoszono ramach tzw. Wielkiej Ofensywy Inwestycji Kolejowych 24 postępowania przetargowe na kwotę szacunkową ok. 17 mld zł. Na etapie ogłaszania tych przetargów projekty nie miały dokumentacji. Możliwość przejścia do drugich etapów przetargów była realna dopiero po zakończeniu prac przygotowawczych (zakończenie studiów wykonalności, zakończenie prac projektowych) w dużej mierze w 2017 r. – wtedy mogły powstać specyfikacje istotnych warunków zamówienia i opisy przedmiotów zamówienia. Inna jest sytuacja obecnie. W efekcie naszych działań w latach 2016-2020, spółka dysponować będzie w pierwszym roku nowej perspektywy finansowej 2021-2027 dokumentacją techniczną dla około trzydziestu projektów inwestycyjnych o wartości realizacyjnej ok. 40 mld. zł. Ponadto opracowana będzie dokumentacja studialna dla 45 projektów inwestycyjnych o wartości realizacyjnej ok. 43 mld. zł. Czyli w pierwszym roku nowej perspektywy tj. 2021, będziemy gotowi do ogłoszenia postępowań przetargowych na kwotę kilkudziesięciu miliardów, co umożliwi płynne przejście do realizacji od 2022 r.
Jak wygląda realizacja KPK w porównaniu z poprzednią perspektywą finansową?
Na koniec piątego roku trwania perspektywy 2014-2020 (rok 2018) Polskie Linie Kolejowe zrealizowały rosnąco wydatki na poziomie – 17,8 mld zł co stanowiło 24% wydatków z KPK. W analogicznym momencie poprzedniej perspektywy wartość zrealizowanych rosnąco wydatków wynosiła – 2,9 mld zł i stanowiła 8% kwoty wydatków zaplanowanych do realizacji w pierwotnym WPIK z 2011 roku.
Wykonanie wydatków do sierpnia szóstego roku trwania perspektywy (2019 rok) dla KPK wynosi – 20,9 mld PLN co stanowi 27,6 % wydatków z KPK. W analogicznym momencie poprzedniej perspektywy wartość zrealizowanych rosnąco wydatków wynosiła – 4,9 mld PLN i stanowiła 12,9% kwoty wydatków zaplanowanych do realizacji w pierwotnym WPIK z 2011 roku. Podsumowując przez 3,5 roku zrealizowaliśmy tyle, co przez osiem lat zrealizowano w poprzedniej perspektywie.
A jakie są planowane nakłady do 2023 roku?
W tym roku planujemy zrealizować nakłady na poziomie około 11 mld zł. W przyszłym roku planujemy nakłady 16 mld zł. W 2021 roku na poziomie 13 mld zł, 2022 – 10 mld zł, a w 2023 roku na poziomie 5,2 mld zł.
PLK podkreśla często, że realizowane inwestycje przełożą się na ułatwienia w ruchu aglomeracyjnym, poprawę w przewozach towarów i rozwój regionów – w tym także poprawę dostępu i wyrównanie dostępności komunikacyjnej w Polsce. Czy są już regiony, gdzie ta dostępność komunikacyjna do kolei się poprawiła?
Krajowy Program Kolejowy ma za zadanie zwiększyć dostępność kolei w skali kraju. Pierwsze efekty już widać, dzięki wykonanym pracom powróciły pociągi na trasę z Legnicy do Lubina. Dostęp do kolei zyskały także takie miasta jak np. Hrubieszów, Radzyń Podlaski, Milicz, Busko Zdrój czy Górzyca Reska. Po kilkunastu latach powrócą również pociągi na trasę Lewki – Hajnówka, Ostrołęka – Chorzele czy Wieliszew – Zegrze. Powstanie także połączenie kolejowe do lotniska w Pyrzowicach dzięki modernizacji i odbudowie częściowo nieczynnej linii kolejowej nr 182 Tarnowskie Góry – Zawiercie. Dzisiaj w Polsce kolej dynamicznie się rozwija, podróżni zyskują coraz lepszy dostęp do kolei, ale przed nami jest jeszcze wiele do zrobienia. Potrzeba jeszcze ok. 250–300 mld zł, by móc potwierdzić, że cała infrastruktura, która tego wymaga, została zmodernizowana.
Trzeba inwestować w nowe oraz istniejące linie pasażerskie i towarowe, tym samym przywrócić połączenia kolejowe do miejscowości, w których kolej została zlikwidowana albo nigdy jej tam nie było. Wsparciem realizacji tego celu z pewnością będzie rządowy program Kolej Plus. Głównym jego celem jest uzupełnienie sieci kolejowej o połączenia miejscowości o populacji powyżej 10 tys. osób bez dostępu do kolei. Problem ten dotyczy aż 100 miast. Naszym partnerem w realizacji tego programu będą lokalne samorządy. W 85 proc. będzie on finansowany z budżetu państwa i realizowany przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., a pozostałe 15 proc. dołożą samorządy.
Gdyby ktoś pierwszy raz od 2016 r. przejechał całą siec w zarządzie PLK jakie zmiany mógłby zauważyć?
Podróżni już na etapie rozpoczęcia podróży odczuwają znaczne zmiany dzięki przebudowanym stacjom i przystankom, na których poprawił się komfort obsługi. Zmodernizowaliśmy już ponad 600 peronów. Obiekty maja nowa nawierzchnię, są wyższe, co ułatwia wsiadanie i wysiadanie z pociągu. Wyposażamy je też w wiaty i ławki. Lepszą orientację w podróży i na stacjach zapewnia rozszerzana informacja oraz czytelne oznakowanie. Co ważne, zmodernizowane obiekty są dostosowane do potrzeb osób o ograniczonych możliwościach poruszania się – wybudowaliśmy windy, pochylnie, a także schody ruchome na stacjach o dużym natężeniu ruchu, to np. Szczecin Główny, Gdańsk Główny, przystanek Warszawa Młynów, który stanie się dogodnym węzłem przesiadkowym po wybudowaniu stacji metra.
By zwiększyć dostępność do kolei wybudowaliśmy 44 nowe przystanki – m.in. w Olsztynie, Warszawie, Krakowie, Rzeszowie, Jeleniej Górze, a także w mniejszych miejscowościach w Subkowach, Suchej Beskidzkiej czy Markuszowej na Podkarpaciu.
Pociągi jeżdżą już po 3200 km nowych torów. Zmodernizowaliśmy ponad 600 mostów i ponad 600 wiaduktów. Takie zmiany oznaczają nie tylko sprawny i bezpieczny przewóz osób, ale także towarów. Dzięki prowadzonym inwestycjom poprawiamy dostępność komunikacyjną w mniejszych miejscowościach, o których już wspominałem. Widzimy tez pierwsze efekty skrócenia czasu przejazdu np. Wrocław – Lubin czy Poznań – Piła, a bardziej to odczujemy już w kolejnych latach 2020 – 2023.
Celem Krajowego Programu Kolejowego jest poprawa bezpieczeństwa na polskiej kolei. Co w tym obszarze się zmieniło?
Konsekwentnie zwiększamy poziom bezpieczeństwa na kolei. Takiemu trendowi sprzyjają nie tylko inwestycje, ale i zmiany organizacyjne, szkolenie pracowników i ich coraz większa odpowiedzialność. Praca na stanowiskach związanych z bezpieczeństwem objęta jest szkoleniami ale i kontrolami. Prowadzimy prace utrzymaniowe, diagnostyczne, inwestujemy w specjalistyczny sprzęt, który zapewnia codzienne bezpieczne i sprawne podróże pasażerom kilku tysięcy pociągów pasażerskich oraz kursy składów towarowych. Dla poprawy bezpieczeństwa przebudowanych zostało już ponad 1200 przejazdów kolejowo- drogowych, które otrzymują m.in. dodatkowe zabezpieczenia. Są też osobne projekty dedykowane zwiększeniu bezpieczeństwa, w tym programy za setki milionów złotych związane np. z modernizacją rozjazdów. Bardzo ważne są projekty, w efekcie których wiadukty kolejowe, bądź drogowe zastępują skrzyżowania w poziomi torów. To bezpieczniejsze podróże koleją, a dla środowiska lepszy system komunikacji, likwidacja korków na drogach. Budujemy również nowoczesny system ERTMS/GSM-R. Inwestycja zapewni sprawniejsze zarządzanie ruchem kolejowym i pozytywnie wpłynie na punktualność pociągów, a tym samym przyczyni się do jeszcze szybszych i bezpieczniejszych podróży koleją.
Nie można też zapominać o inwestycji, która będzie miała wpływ także na wygląd i funkcjonowanie kolei czyli o budowie Centralnego Portu Komunikacyjnego. Jak postrzega Pan te inwestycje pod kątem rozwoju kolei?
Ogromną szansą na dalszy rozwój kolei jest projekt Centralnego Portu Komunikacyjnego. Będzie on stanowił dodatkowy impuls dla dalszego rozwoju transportu szynowego. Powstanie CPK wiąże się z potrzebą budowy 1,6 tys. km nowych linii kolejowych. Kolejne 3,5 tys. km zostanie zmodernizowane. Nasze plany inwestycyjne są z tym powiązane, a prowadzone obecnie przez PLK prace wpisują się w planowaną rozbudowę sieci kolejowej w związku z budową nowego lotniska.
Spółka realizuje największe w historii inwestycje kolejowe. Linie kolejowe to jeden wielki plac budowy, a mimo to sprawnie kursują pociągi pasażerskie i przewożone są towary. Jakie działania prowadzą PLK w celu sprawnej realizacji inwestycji kolejowych? Jak wygląda współpraca z wykonawcami?
Aby zapewnić sprawne i planowe kursowanie pociągów, podczas realizacji największego w historii programu modernizacyjnego, w ciągu roku wprowadzane są zmiany w rozkładzie jazdy. Przewoźnicy wspólnie z nami opracowują ofertę połączeń z uwzględnieniem możliwości sieci kolejowej. Na torach realizowane są prace przy utrzymaniu rozkładu jazdy pociągów pasażerskich i zapewnieniu przewozu towarów. To powoduje częstsze zmiany dla pasażerów. Ale, jeśli wziąć pod uwagę, że dzięki temu czas podróży podany w rozkładzie nie zmienia się pomimo prowadzonych inwestycji, to sądzę, że jest to dobre rozwiązanie.
Statystyka mówi, że zmiany w rozkładzie jazdy związane z realizacją inwestycji to raptem kilkanaście procent wszystkich zmian w ruchu pociągów.
Sprawna realizacja inwestycji jest możliwa także dzięki dobrej współpracy Polskich Linii Kolejowych z wykonawcami. W styczniu 2016 roku przywróciliśmy dialog z przedstawicielami branży kolejowej. W połowie tamtego roku wprowadziliśmy pierwsze z wielu zapisów, które były efektem rozmów z branżą. Tych zmian potrzebowali wykonawcy, by realizować inwestycje. Ta współpraca trwa do dzisiaj. Jako inwestor stosujemy nowe rozwiązania, takie jak np. zabudowa rozjazdów w blokach czy prefabrykowane konstrukcje obiektów inżynieryjnych. Wykonawcy często zgłaszają nam pomysły na podniesienie jakości realizowanych inwestycji, a PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. są na nie otwarte.
