Wspólnota Kolei Europejskich oraz Zarządców Infrastruktury Kolejowej (CER) opublikowała zestawienie danych o wpływie samochodów ciężarowych na bezpieczeństwo ruchu drogowego, infrastrukturę drogową i zużycie energii. Porównała również cechy transportu samochodowego i kolejowego.
Ma to związek z pracami Komisji Europejskiej, która zajmuje się zmianą dyrektywy 96/53/WE o maksymalnych dopuszczalnych wymiarach pojazdów drogowych oraz maksymalnych dopuszczalnych obciążeniach. Kolej jest bezpieczniejsza, bardziej ekologiczna i – co ważne dla firm logistycznych, efektywniejsza – 1 maszynista zastępuje 40 kierowców. Komisja Europejska w 2022 r. rozpoczęła prace nad zmianą dyrektywy Rady 96/53/WE z 25 lipca 1996 r. ustanawiającej maksymalne dopuszczalne wymiary w ruchu krajowym i międzynarodowym dla pojazdów drogowych oraz maksymalne dopuszczalne obciążenia w ruchu międzynarodowym. W proponowanym przeglądzie norm emisji CO2 dla pojazdów ciężarowych o dużej ładowności Komisja zaproponowała zmniejszenie emisji o 45% do 2030 r. i 90% do 2040 r. oraz zachęty do wprowadzania na rynek bezemisyjnych samochodów ciężarowych.
Wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego
Według danych za 2020 r. Europejskiej Rady Bezpieczeństwa Transportu (European Transport Safety Council) wskaźniki śmiertelności są znacznie wyższe w kolizjach z udziałem pojazdów ciężarowych. Liczba ofiar śmiertelnych w kolizjach bez udziału pojazdów ciężarowych (ofiary śmiertelne na mld przejechanych km) pozostaje poniżej 4 w przypadku Norwegii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, poniżej 5 w Holandii, Austrii, Estonii i powyżej 10 w Polsce. Natomiast liczba ofiar śmiertelnych w kolizjach z udziałem pojazdów ciężarowych utrzymuje się na wyższym poziomie – 12 w Holandii, 13 w Austrii, 15 w Estonii, 16 we Francji i 24 w Polsce (ofiary śmiertelne na mld przejechanych km). Tylko w Norwegii liczba ofiar śmiertelnych pozostaje poniżej 5.
Wskaźniki śmiertelności na drogach spadają wolniej w przypadku zgonów spowodowanych przez pojazdy ciężarowych o dużej ładowności (heavy goods vehicles, HGV) niż spowodowanych przez pojazdy ciężarowe o mniejszej ładowności (light goods vehicles, LGV). Od 2010 r. do 2018 r. liczba ofiar śmiertelnych spadła o 16% w wypadkach spowodowanych przez pojazdy ciężarowe o dużej ładowności, a o 24% w wypadkach spowodowanych przez pojazdy ciężarowe o małej ładowności.
Wpływ na infrastrukturę drogową
CER podaje, że uszkodzenia dróg rosną wykładniczo przy transporcie samochodami ciężarowymi o dużej ładowności. Tak więc 10% wzrost obciążenia powoduje 46% więcej uszkodzeń, a 50% wzrost obciążenia ładunkiem spowoduje 5 razy więcej uszkodzeń. Koszty utrzymania i modernizacji infrastruktury drogowej istotnie wzrastają przy dopuszczeniu do ruchu pojazdów ciężarowych o dużej ładowności. Dla państw Unii przy dopuszczalnym wzroście ładowności z 40 do 44 ton, szacuje się, że koszty utrzymania nawierzchni wzrosną do 1,7 mld EUR rocznie a koszty utrzymania mostów do 5 mld EUR rocznie. Wymagać to będzie również dostosowania 100 tys. przejazdów kolejowo-drogowych. Przy dopuszczeniu wzrostu ładowności z 40 do 44 ton i długości pojazdu z 18,5 m do 25,25 m, szacunkowe koszty utrzymania np. mostów dla państw UE-27 wyniosłaby 3-4 mld EUR. Dodatkowo należałoby przebudować ronda i tunele (dostosowanie krzywych i skrajni dla „dłuższych” i „wyższych” pojazdów).
Wpływ na system transportowy
Wykorzystanie cięższych i dłuższych samochodów ciężarowych na długich dystansach będzie miało konsekwencje dla całego systemu transportowego. Ze względu na obniżenie kosztów, spowoduje przesunięcie ładunków z bardziej neutralnych dla środowiska gałęzi transportu na transport drogowy (tzw. reverse modal shift). Szacuje się, że spowoduje to straty na poziomie 13% w transporcie kombinowanym (kolejowo-drogowym) i do 38% straty w transporcie kolejowym. Wpływ na zużycie energii Zużycie energii w transporcie drogowym pozostaje wyższe niż w transporcie kolejowym. Kolej jest 7 razy bardziej energooszczędna niż transport drogowy ze względu na parametry fizyczne, tj. mniejsze opory toczenia i powietrza. Odpowiada tylko za 1,8% zużycia energii w transporcie w UE, przewożąc 17% ładunków i około 8% pasażerów. Kolej jest nawet 7 razy bardziej efektywna jeśli chodzi o zużycie energii. Wpływ na to mają m.in. mniejsze opory toczenia i lepsza aerodynamika.
Kolej jest rozwiązaniem
Rozwiązaniem może być dostosowanie wagi i wymiarów samochodów ciężarowych do wymagań transportu kombinowanego. Transport kombinowany pozwala połączyć zalety kolei dalekobieżnej i żeglugi śródlądowej (mniejsze zużycie energii i emisji CO2) z elastycznością transportu drogowego. Należy pamiętać, że 80% transportu kolejowego w Europie odbywa się na liniach zelektryfikowanych. Samochody ciężarowe powinny być wykorzystywane na krótkich odcinkach (tzw. pierwsza i ostatnia mila) w przewozach w transporcie kombinowanym. Mniejsze ciężarówki zużywają mniej paliwa, a po wprowadzeniu obowiązku korzystania z pojazdów elektrycznych będą potrzebować mniejszych akumulatorów niż pojazdy o większej ładowności. Transport kombinowany pozwala również rozwiązać problem niedoboru kierowców pojazdów ciężarowych w Unii – 1 maszynista może zastąpić 40 kierowców.
