Sankcje, wprowadzone przez Unię Europejską, jak i Polskę, będące odpowiedzią na naruszenie integralności terytorialnej Ukrainy, mają na celu wywarcie presji na agresorów.

Jakie podmioty mogą znaleźć się na listach sankcyjnych? Jakich towarów nie wolno dostarczać do Rosji i Białorusi? Jak wyglądają podstawy prawne tych działań? Te, jak i wiele innych zagadnień dotyczących obowiązujących sankcji wyjaśnia Maciej Maroszyk, Dyrektor Operacyjny TC Kancelarii Prawnej.

Unijne listy sankcyjne

Unia Europejska rozszerzyła pakiety sankcji sektorowych i podmiotowych wobec Federacji Rosyjskiej i Białorusi, uzupełniając wcześniejsze restrykcje nałożone od 2014 roku, a będące odpowiedzią na aneksję Krymu oraz brak wdrożenia porozumień mińskich. Ich celem jest ograniczenie współpracy w obszarach wpływających na rozwój oraz finansowanie potencjału militarnego tych krajów. Zastosowane środki ograniczające opierają się na ograniczeniach indywidualnych, gospodarczych oraz wizowych. Stosowane są w formie m.in. zamrożenia środków finansowych oraz zasobów gospodarczych podmiotu objętego prawnymi ograniczeniami, a także zamrożenia wykonywania praw z akcji i innych papierów wartościowych oraz dywidend.

Istnieje także zakaz udostępniania tym osobom lub podmiotom lub na ich rzecz jakichkolwiek środków finansowych czy zasobów gospodarczych. Zakazany jest także świadomy i umyślny udział w działaniach, których cel lub skutek stanowi ominięcie nałożonych sankcji. Dodatkowo, podmioty gospodarcze z listy wykluczone są z zamówień publicznych lub konkursów, a wobec konkretnych osób zastosowany jest wpis do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium kraju członkowskiego jest niepożądany.

Sankcje nakładane są na konkretne osoby – wszystkich członków rządów i ich rodziny, a także wspierających agresję wojskową oligarchów, biznesmenów, propagandzistów, osoby szerzące dezinformację i osoby działające w głównych sektorach rosyjskiej gospodarki. Zastosowane środki ograniczające obowiązują również podmioty gospodarcze z listy, działające m.in. w obrębie sektora usług finansowych i dla przedsiębiorstw, energetyki, transportu lub zaawansowanych produktów technologicznych.

Zakazy obowiązują również podmioty szerzące dezinformację – państwowe media i prokremlowskie źródła informacji. – Pamiętajmy, że temat nie kończy się na konkretnych jednostkach z listy. Obowiązek przestrzegania sankcji dotyczy osób znajdujących się na terytorium Unii Europejskiej wraz z jej przestrzenią powietrzną, obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej niezależnie od miejsca ich pobytu oraz każdej osoby prawnej, grupy lub podmiotu zarejestrowanego lub prowadzącego działalność na terenie danego pastwa członkowskiego – wymienia Maciej Maroszyk.

Wyjątek od tych nakazów – zarówno polskich, jak i unijnych – stanowią zasoby spełniające podstawowe potrzeby osób, przeciwko którym sankcje są kierowane, koszty pomocy prawnej oraz potrzeby humanitarne – transport środków medycznych, żywności czy surowców energetycznych.

Polskie przepisy sankcyjne

W celu przeciwdziałania wspieraniu agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, rozpoczętej w dniu 24 lutego 2022 roku, Polska wobec osób i podmiotów gospodarczych wpisanych na listę sankcyjną stosuje środki ograniczające. Stanowi ona rozszerzoną, uzupełnioną o dodatkowe osoby i podmioty gospodarcze wersję wykazu unijnego. Sankcje stosowane są w przypadku jednostek, które bezpośrednio lub pośrednio wspierają wojnę na Ukrainie i represje wobec społeczeństwa obywatelskiego. Decyzja o wpisie może ponadto dotyczyć tych, którzy bezpośrednio związani są z osobami lub podmiotami gospodarczymi znajdującymi się na liście, w szczególności ze względu na powiązania charakterze osobistym, organizacyjnym, gospodarczym lub finansowym.

Co w przypadku braku przestrzegania sankcji?

Ekspert TC Kancelarii Prawnej wyjaśnia, że polskie prawo przewiduje możliwość stosowania dotkliwych kar za naruszenia poszczególnych przepisów. Dzieje się tak w momencie, gdy osoby lub podmioty gospodarcze nie dopełniają obowiązku zamrożenia środków finansowych lub zasobów gospodarczych, nie przekażą informacji wymaganych przepisami rozporządzeń unijnych lub będą świadomie i celowo szukać rozwiązań omijających środki ograniczające określone w przepisach rozporządzeń unijnych. W tej sytuacji, podlegają oni karze pieniężnej w wysokości do 20 mln zł. Jest ona nakładana przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej w drodze decyzji – wyjaśnia Dyrektor Operacyjny TC Kancelarii Prawnej.

Co jest zakazane, co jest dozwolone?

Sankcje sektorowe, nałożone przez Unię Europejską oraz Polskę, obejmują przede wszystkim zakaz wywozu z Unii Europejskiej do Rosji określonych towarów oraz ograniczenie dostępu do kluczowych technologii podwójnego zastosowania, czyli wykorzystywanych w celach cywilnych, jak i wojskowych. Z kolei środki ograniczające nałożone na Białoruś dotyczą głównie zakazu eksportu do UE najbardziej dochodowych grup towarowych.