Najwyższa Izba Kontroli zajęła się zagadnieniem skutecznego i prawidłowego funkcjonowania jakości usług regionalnych przewozów kolejowych organizowanych przez samorządy.
Kontrola NIK została podjęta w wyniku sugestii Komisji Infrastruktury Sejmu RP, była kontrolą planową, koordynowaną. Wybór jednostek do kontroli dokonany został w sposób celowy. Kontrolą objęto pięć urzędów marszałkowskich województw, na terenie których utworzono samorządowe kolejowe spółki przewozowe dolnośląskiego, małopolskiego, mazowieckiego, śląskiego oraz wielkopolskiego, a także Urząd Marszałkowski województwa lubelskiego, na terenie którego takiej spółki nie utworzono.
W ramach kontroli sprawdzono rzetelność i legalność wykonywania przez poszczególne samorządy wojewódzkie nałożonych na nie zadań, zarówno w zakresie rozpoznania potrzeb przewozowych, ustalenia sieci komunikacyjnej oraz zapewnienia odpowiednich warunków funkcjonowania publicznego kolejowego transportu zbiorowego, jak też w zakresie oceny i kontroli usług świadczonych przez operatorów na podstawie umów zawartych z organizatorami. Okres kontrolny objął okres od 2014 do końca III kwartału 2016 roku.
Ogólna ocena kontrolowanej działalności była pozytywna, aczkolwiek stwierdzono nieprawidłowości w zakresie skuteczności organizacji regionalnych pasażerskich przewozów kolejowych na liniach regularnych.
NIK pozytywnie ocenił:
• poprzedzenie opracowania i uchwalenia planów zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego przeprowadzeniem badań potrzeb przewozowych w publicznym transporcie zbiorowym;
• zawarcie w uchwalonych planach transportowych wszystkich wymaganych przepisami ustawy o publicznym transporcie zbiorowym elementów, w tym m.in. przewidywane finansowanie usług przewozowych, preferencje dotyczące wyboru środków transportu i pożądany standard usług przewozowych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej;
• zawieranie z operatorami umów o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego w transporcie kolejowym w trybach i na warunkach ustalonych w ustawie o publicznym transporcie zbiorowym oraz ujmowanie w nich ustaleń wymaganych przepisami tej ustawy, w tym określających sposób obliczania rekompensaty;
• zapewnienie realizacji przewozów elektrycznymi zespołami trakcyjnymi przystosowanymi na ogół do przewozu osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej zdolności ruchowej, w tym poruszających się na wózkach inwalidzkich, odpowiadającymi warunkom technicznym oraz posiadającymi aktualne świadectwa sprawności technicznej pojazdu kolejowego;
• wypłacanie rekompensat w wysokościach nieprzekraczających kwot odpowiadających wynikom finansowym netto wykazywanym przez poszczególnych operatorów, które były obliczane zgodnie z zasadami ustalonymi w umowach; • udostępnianie na stronach internetowych kontrolowanych samorządów informacji na temat świadczenia usług publicznych w zakresie kolejowego transportu zbiorowego.
Izba zauważyła także, że w kontrolowanym okresie wzrastała liczba przewiezionych pasażerów oraz ich satysfakcja z jakości usług publicznego transportu kolejowego, którego organizatorem były kontrolowane samorządy.
