Rozwiązanie problemu transportu ukraińskiego zboża to palący problem. Zdaniem Jurgisa Adomavičiusa, założyciela międzynarodowej agencji celnej Bunasta, by przyśpieszyć rozwiązanie tej sytuacji trzeba rozważyć zastosowanie uproszczeń w gwarancjach celno-podatkowych, przeniesienie procesu sprawdzania żywności na teren odbiorcy towaru, zastosowanie cyfrowych dokumentów tranzytowych i jednolitych procedur, a także spójnej strategii wykorzystującej nowoczesne technologie.

– Główną procedurą, którą należy przeprowadzić na granicy w celu zapewnienia zapłaty należności celnych, jest złożenie zgłoszenia tranzytowego i złożenie zabezpieczenia podatkowego. Na przykład firmy świadczące usługi pośrednictwa celnego w Polsce to zazwyczaj małe firmy rodzinne, więc udzielane przez nie gwarancje mają stosunkowo niską wartość – do kilkudziesięciu tysięcy euro. Tak więc, gdy przybywa ładunek o większej wartości, cały proces musi czekać, aż pieniądze zostaną zwolnione lub pojawi się inny pośrednik, który może udzielić gwarancji na wymaganą kwotę. Czasem takie oczekiwanie trwa nawet kilkanaście dni, dlatego na terminalach tworzą się kolejki, gdy na udzielenie gwarancji celnej czeka większa liczba ciężarówek – zauważa Jurgis Adomavičius, założyciel i prezes Bunasta.

Korytarz humanitarny na Morzu Czarnym

22 lipca 2022 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych i Turcja wynegocjowały porozumienie w sprawie otwarcia bezpiecznego morskiego korytarza humanitarnego na Morzu Czarnym (Black Sea Grain Initiative).  W trakcie realizacji inicjatywy ponad 1000 statków opuściło porty w Ukrainie (Czoromorsk, Odessa i Jużny/Pivdennyi) transportując zboża i artykuły żywnościowe. W lipcu 2023 r. Rosja ogłosiła decyzję o zakończeniu Black Sea Grain Initiative, co na nowo roznieciło wizję globalnego kryzysu żywnościowego. Grupa robocza Bałtyckiego Korytarza Solidarności Komisji Europejskiej (KE) rozważa transport ukraińskiego zboża konwojami ciężarowymi. W obliczu potencjalnie zwiększonego ruchu na granicach krajów UE, kraje wdrożyły różne metody zwiększenia przepustowości. W Polsce zdecydowano się m.in. na dopuszczenie większej liczby agencji celnych do pracy na granicach.

– O ile procedura ta pomogła w transporcie samochodów osobowych, to jednak ciężarówki przewożące towary o większej wartości wciąż są zmuszone czekać ze względu na ograniczoną wartość gwarancji. Najlepszym rozwiązaniem jest przeniesienie gwarancji celno-podatkowej w głąb Ukrainy, do miejsca załadunku lub do wewnętrznego posterunku celnego. W takim przypadku zgłoszenie ładunku i gwarancja byłyby przygotowywane jeszcze przed wyjazdem, a przewoźnik nie musiałby tracić czasu na opracowywaniu dokumentów na granicy, co pomogłoby uniknąć kolejek na granicy – dodaje Jurgis Adomavičius.

Obowiązkowe kontrole żywności

Zdaniem Jurgisa Adomavičiusa, chociaż globalne i duże agencje celne są już w stanie udzielać gwarancji celnych na terenie Ukrainy, to wciąż brakuje strategicznego konsensusu firm logistycznych i transportowych. Innym wyzwaniem w procedurze transportu są obowiązkowe kontrole żywności dla wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego importowanych z krajów spoza UE. Głównym celem tej kontroli jest zapobieganie wprowadzaniu na terytorium UE produktów niskiej jakości lub niespełniających norm, takich jak zboża modyfikowane genetycznie.

– Tu znowu potrzebny byłby wspólny konsensus polityczny. Od pewnego czasu proponujemy przeniesienie tej kontroli na teren odbiorcy, gwarantując, że produkty zostaną sprawdzone, a produkty niespełniające norm zostaną zwrócone lub utylizowane na koszt gwarancji lub ubezpieczenia. W takim przypadku ciężarówki ze zbożem mogłyby jechać do portu w Kłajpedzie prawie bez zatrzymywania się na granicy, gdzie byłyby sprawdzane przez kontrolę żywnościową i weterynaryjną i nie uniemożliwiano by im wyjazdu – twierdzi Jurgis Adomavičius.