Kiedy w 2004 r. władze województwa mazowieckiego podjęły decyzję o utworzeniu pierwszego samorządowego przewoźnika kolejowego, wiele osób nie wierzyło w to, że tak odważna inicjatywa jest możliwa do realizacji. Dziś, po 13 latach, Koleje Mazowieckie wciąż są swego rodzaju fenomenem na skalę krajową i przykładem dla innych.
Start na pewno nie był łatwy; przewoźnik na początku dysponował jedynie dzierżawionymi i dość wysłużonymi 184 elektrycznymi zespołami trakcyjnymi EN57 oraz 3 szynobusami spalinowymi VT627 i VT628. Samorząd Województwa posiadał wtedy 51 proc. udziałów w spółce – reszta należała do PKP Przewozy Regionalne. Zmiany nastąpiły w 2008 r., kiedy to władze Mazowsza odkupiły pozostałe 49 proc. udziałów, stając się tym samym jedynym właścicielem Kolei Mazowieckich. Zaistniała możliwość samodzielnego decydowania o losach przewoźnika. Dziś park taborowy spółki liczy 317 jednostek, z czego 119 to pojazdy nowe.
Na przestrzeni lat park taborowy spółki kształtował się następująco: w 2006 roku wdrożonych do eksploatacji zostało kolejnych 8 autobusów szynowych, rok później Samorząd Województwa Mazowieckiego zakupił 2 ezt EW60 oraz wdrożono do eksploatacji 3 ezt po modernizacji. W 2008 roku na tory wyjechało 10 nowych ezt ER75 „Flirt” oraz 37 wagonów piętrowych – 26 środkowych i 11 sterowniczych firmy Bombardier. W 2011 roku zakupiono i wdrożono 16 ezt EN76 „Elf” oraz 11 lokomotyw Traxx P160DC do uruchamiania pociągów w systemie push-pull. Były to pierwsze takie pociągi na polskich torach. Do 2015 roku park taborowy spółki powiększył się o kolejnych 7 pojazdów serii SA135, 2 pojazdy serii SA222, 12 pięcioczłonowych ezt „Impuls” typu 45WE i 22 wagony piętrowe 316B i 416B oraz 2 lokomotywy 111Eb wyprodukowane przez firmę PESA Bydgoszcz S.A. Do połowy 2022 roku do parku taborowego spółki dołączy kolejnych 71 nowych elektrycznych zespołów trakcyjnych. Ponadto starszy tabor przeszedł gruntowne naprawy i modernizacje. To właśnie dzięki racjonalnemu zarządzaniu, konsekwentnie prowadzonej polityce taborowej oraz efektywnemu wykorzystaniu środków unijnych, Koleje Mazowieckie są dziś najnowocześniejszym kolejowym przewoźnikiem regionalnym w Polsce i znajdują się na drugim miejscu w kraju pod względem liczby przewożonych osób. Od 2005 roku liczba osób korzystających z usług Kolei Mazowieckich wzrosła o ponad 20 milionów, a wynik przewozowy za 2017 rok jest imponujący i daje Kolejom Mazowieckim powód do zadowolenia. Co więcej, jest to wynik lepszy niż ten w 2016 roku. W ubiegłym roku Koleje Mazowieckie przewiozły ponad 62 miliony podróżnych. Wzrost liczby podróżnych oraz sukcesywne zakupy umożliwiły rozwój siatki połączeń oraz podnoszenie komfortu podróży. Dzisiaj Koleje Mazowieckie uruchamiają średnio 800 pociągów w dobie i obsługują 15 linii na Mazowszu.
Trzynastoletnia historia spółki pokazuje, że te wszystkie lata funkcjonowania to kolejne śmiałe i z powodzeniem realizowane inwestycje. Dlatego Koleje Mazowieckie poszły jeszcze dalej – ogłosiły w czerwcu ubiegłego roku przetarg na dostawę 71 elektrycznych zespołów trakcyjnych. Wartość umowy to 2 miliardy 211 milionów złotych (brutto). To największe takie zamówienie w historii polskiej kolei. Do przetargu zgłosiło się trzech producentów taboru kolejowego: Newag S.A., Stadler Polska Sp. z o.o. oraz konsorcjum firm Pesa Bydgoszcz S.A. i ZNTK „Mińsk Mazowiecki” S.A. Stadler Polska Sp. z o.o. o. uzyskał najwyższą notę – ponad 99 punktów i wygrał ten rekordowy przetarg. Pierwsze pojazdy pojawią się za około półtora roku, a pierwszych 6 pięcioczłonowych ezt wyjedzie na trasę Warszawa – Modlin – Działdowo – Modlin – Warszawa. Kolejne 55 będą sukcesywnie wzmacniać flotę pojazdów obsługujących następujące mazowieckie szlaki: Warszawa – Tłuszcz – Warszawa; Góra Kalwaria – Czachówek – Warszawa – Modlin – Działdowo – Modlin – Warszawa – Czachówek – Góra Kalwaria; Sochaczew – Warszawa – Celestynów – Warszawa – Sochaczew; Skierniewice – Warszawa – Mińsk Mazowiecki – Warszawa – Skierniewice. Pojazdy dwuczłonowe zostaną przeznaczone do obsługi relacji: Radom – Dęblin – Radom; Radom – Drzewica – Radom; Radom – Warka – Warszawa – Warka – Radom; Radom – Skarżysko Kamienna – Radom.
Pojazdy wyprodukowane przez Stadlera będą jednoprzestrzenne, klimatyzowane, wyposażone w urządzenia informacji wizualno-dźwiękowej, z także bezprzewodowy dostęp do Internetu. Będą osiągały prędkość nie mniejszą niż 160 km/h, a wyposażone zostaną w wewnętrzny i zewnętrzny monitoring, platformę dla osób z niepełnosprawnościami, mocowania wózków inwalidzkich, dziecięcych i rowerów, toalety z obiegiem zamkniętym oraz interkom umożliwiający kontakt pasażera z maszynistą w sytuacji awaryjnej, a także defibrylatory AED. Wszystkie nowe pojazdy będą posiadały urządzenia ETCS (europejski system sterowania pociągiem).
By produkcja nowych pojazdów mogła się rozpocząć, Koleje Mazowieckie musiały uzyskać unijne dofinansowanie i podpisać pierwszą z sześciu zaplanowanych umów na realizację zadania. Na realizację tej historycznej inwestycji spółka aplikowała o środki unijne w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020. Spółka o środki UE ubiegała się w ramach konkursu zorganizowanego przez Centrum Unijnych Projektów Transportowych.
Na liście projektów wybranych do dofinansowania znalazły się cztery projekty spółki:
- „Zakup 12 sztuk nowych pięcioczłonowych Elektrycznych Zespołów Trakcyjnych II” POIS.05.02.00-00-0015/17
- „Zakup 12 sztuk nowych pięcioczłonowych Elektrycznych Zespołów Trakcyjnych I” POIS. POIS.05.02.00-00-0014/17
- „Zakup 16 sztuk nowych pięcioczłonowych Elektrycznych Zespołów Trakcyjnych ” POIS. POIS.05.02.00-00-0012/17
- „Zakup 15 sztuk nowych pięcioczłonowych Elektrycznych Zespołów Trakcyjnych ” POIS. POIS.05.02.00-00-0013/17
Dofinansowanie UE dla powyższych projektów przyznane zostało na poziomie 50 proc. kwoty wydatków kwalifikowalnych projektu, co dało łączną kwotę dofinansowania
w wysokości 580,25 mln zł. Ostatecznie alokacja przyznana na konkurs została zwiększonaz 1 030,00 mln zł do 1 226,3 mln zł, zatem Koleje Mazowieckie pozyskały blisko 50 proc. całej alokacji przeznaczonej na konkurs w ramach działania 5.2 Rozwój transportu kolejowego poza TEN-T.
