Dane przewozowe, tabor czy długość linii kolei wąskotorowych – w Polsce nadal działa ponad 20 kolejek spełniających różnorodne funkcje.
Ignacy Góra, prezes UTK:
– Koleje wąskotorowe pozwalają zachować dziedzictwo kolei. Dzięki funkcjonującym kolejkom nie musimy oglądać taboru w skansenach, a każdy chętny może odbyć podróż zabytkowym taborem i podziwiać piękny krajobraz zmieniający się za oknem. Publikacja ma na celu rozpowszechnienie wiedzy na temat kolei wąskotorowych w Polsce, jako ważnego elementu wzmacniającego rolę historii w życiu naszym oraz kolejnych pokoleń. W opracowaniu wskazujemy też aktualne trendy w przewozach kolejami wąskotorowymi.
Koleje wąskotorowe wykorzystywane są przede wszystkim jako atrakcja turystyczna oraz stanowią dziedzictwo kultury narodowej, zapewniające podróż wyjątkowym, zabytkowym taborem w miejscach o szczególnych walorach przyrodniczych oraz historycznych.
Zgodnie z danymi przedstawionymi przez operatorów kolei wąskotorowych, w 2018 r. odnotowano spadek liczby pasażerów względem 2016 r. Był on związany z optymalizacją przewozów na wielu kolejach wąskotorowych oraz niewielkim stopniem inwestycji w infrastrukturę. Na wyniki przewozowe wpływ miało również zamknięcie Kolei Parkowej w Chorzowie oraz zawieszenie eksploatacji pociągów wąskotorowych w ramach Pleszewskiej Kolei Wąskotorowej, gdzie ruch w 2018 r. realizowany był pociągami normalnotorowymi.
Koleje wąskotorowe są najchętniej odwiedzane przez turystów w okresie wakacyjnym, ponieważ większość z nich realizuje przewozy wyłącznie w tym okresie. Wysokie zainteresowanie utrzymywało się również w maju (zwłaszcza w okresie świątecznym), czerwcu (początek wakacji) oraz we wrześniu (na zakończenie sezonu letniego). Istnieją jednak operatorzy, którzy uruchamiają przewozy również poza okresem wakacyjnym. Szczegółowe informacje o wynikach przewozowych w podziale miesięcznym dla poszczególnych operatorów zostały przedstawione w dalszej części dokumentu.
Pod względem liczby pasażerów, największym operatorem kolei wąskotorowych w Polsce jest Bieszczadzka Kolejka Leśna w województwie podkarpackim. W 2018 r. podróż tą koleją odbyło aż 154,7 tys. osób. Wynik powyżej 100 tys. pasażerów osiągnęły również Nadmorska Kolej Wąskotorowa w województwie zachodniopomorskim oraz Kolejka Parkowa Maltanka w Poznaniu.
W podziale na województwa, w liczbie przewiezionych pasażerów dominowała Wielkopolska. W tym regionie w 2018 r. z usług kolei wąskotorowych skorzystało 195,8 tys. osób. Jest to znaczny spadek względem 2016 r., jednakże wynika on z zawieszenia przewozów w ramach Pleszewskiej Kolei Wąskotorowej. Wysokie wyniki osiągają również koleje w województwie podkarpackim oraz zachodniopomorskim.
Łączna długość wszystkich eksploatowanych w 2018 r. linii kolei wąskotorowych wynosiła 373,6 km. Najdłuższym czynnym odcinkiem linii kolei wąskotorowej była Przeworska Kolej Dojazdowa, gdzie ruch pociągów odbywał się na trasie o długości 46,2 km. Czynną sieć o długości powyżej 30 km posiadały również Nadmorska Kolej Wąskotorowa oraz Żuławska Kolej Dojazdowa. Najkrótszą czynną koleją wąskotorową była Wojskowa Kolej Wąskotorowa na Helu, gdzie podróż pociągiem odbywa się na zaledwie 2,5 km odcinku.
