Usamorządowienie i integracja kolei

RK: Jak Pan ocenia wykorzystanie funduszy unijnych przez polską kolej?

FW: Polska kolej nie należy w Unii Europejskiej ani do prymusów, ani outsiderów w wykorzystaniu środków na inwestycje, szczególnie infrastrukturalne. W tej perspektywie budżetowej (2014–2020) nasza kolej ma zapewnione 66 mld zł do wykorzystania. Jak w każdym z dotychczasowych okresów planów budżetowych są poważne zagrożenia pełnego spożytkowania tych środków. Największe niebezpieczeństwo niewykonania planów Krajowego Programu Kolejowego (zmodyfikowanego w 2016 r.) wystąpi w latach 2019–2021. W tym okresie przewiduje się zrealizować inwestycje na kwotę nie mniejszą niż 12,2 mld zł. Według ocen specjalistów zdolność przerobowa firm działających na rynku polskim nie przekracza 10 mld zł.
Już czynione są kroki w kierunku zmian pierwotnych planów inwestycyjnych: przeznaczenie większych niż zamierzano środków na modernizację dworców i bocznic. Przewiduje się też wykonanie części robót siłami własnymi PLK tak, aby ogólne nakłady na kolej były zbliżone do planowanych na początku perspektywy budżetowej. Sądzę, że przy przychylnym nastawieniu władz UE jest to możliwe. Jednakże, podobnie jak w poprzednich okresach planistycznych, nie będą osiągnięte cele w inwestycjach infrastrukturalnych. Tak się stało w poprzedniej perspektywie. Spora część środków dedykowanych na inwestycje w drogi kolejowe została przekierowana na zakup taboru i na komunikację miejską.
Pozytywnym przejawem skuteczności w staraniu się o dodatkowe środki unijne jest wygranie przez naszą kolej konkursu na dofinansowanie kilku projektów z Funduszu „Łącząc Europę” (CEF). Problem tkwi jednak w tym, aby racjonalnie je wykorzystać.

RK: I ostatnie pytanie: cyfryzacja kolei – wartość niezbędna i nadrzędna czy może raczej rzecz zbyteczna?

FW: Odpowiedź na pierwszą część pytania j est zdecydowanie pozytywna, natomiast druga część powinna być dotąd wyjaśniana, aż znikną wszelkie wątpliwości. Jak na razie, niestety, cyfryzacja jest mylona z komputeryzacją, co nie jest prawdą.
Internet i technologie cyfrowe stają się coraz powszechniejsze i coraz bardziej wpływają na życie społeczeństw oraz funkcjonowanie przedsiębiorstw. Świat, w tym Unia Europejska, od kilku lat podejmuje wysiłki, aby sprostać wyzwaniom związanym z IV rewolucją przemysłową. Stąd na co dzień spotyka się określenia „Przemysł 4.0”, „Usługi 4.0”, „Kolej 4,0”.
Komisja Europejska 5 maja 2015 r. opublikowała „Strategię jednolitego rynku cyfrowego”. Celem JRC jest zniesienie ograniczeń regulacyjnych i połączenie oddzielnych rynków krajowych w jedną całość. Według szacunków taki rynek może przyczynić się do wypracowania w gospodarce dodatkowych 415 mld euro i stworzenia kilkuset tysięcy nowych miejsc pracy.

Kolej jest wyjątkowo predystynowana do tych nowych technologii. Dostrzegł to Międzynarodowy Związek Kolei (UIC). W listopadzie 2015 r. w ramach UIC powołano Digital Platform w celu udzielania pomocy swoim członkom w wymianie najlepszych rozwiązań, ułatwianie kontaktów ze start up-mi i proponowanie wspólnych usług.
Jeśli chodzi o koleje, to z dostępnych informacji wynika, że wiele z nich przywiązuje dużą uwagę temu problemowi. Np.:
koleje niemieckie dysponują strategią transformacji cyfrowej przedsiębiorstwa kolejowego (DB 4.0). Koordynacją przedsięwzięć z tej dziedziny zajmuje się nowo powołany podmiot DB Digital Ventures GmbH – w latach 2017 i 2018 DB wydały na cyfryzację ok. 1 mld euro; koleje szwajcarskie w październiku 2017 r. przedstawiły strategię rozwoju na najbliższe cztery lata: do 2020 r. SBB zainwestuje 22 mld franków, z czego znacząca część będzie przeznaczona na cyfryzację i automatyzację
koleje francuskie w 2016 r. wdrożyły półtoraroczny program SNCF Digital, który po upływie tego czasu został dopracowany i przyjęty na następne lata;
koleje brytyjskie od 2015 r. realizują czteroletni program cyfryzacji BR, przeznaczając na ten cel 440 mln funtów szterlingów.

W kraju także rozpatrywany problem nie jest odkładany ad calendas Graecas. Szkoła Główna Handlowa, przy współpracy z firmą Siemens oraz Fundacją ProKolej, podczas TRAKO 2017, przedstawiła raport: „Transformacja Cyfrowa Kolei”. Pięć podstawowych trendów cyfryzacji kolei: