16 kwietnia 2018 r. odbyła się konferencja organizowana przez Grupę Doradczą KZP, podczas której przedstawiciele organizacji pozarządowych, zamawiających i wykonawców identyfikowali ryzyka inwestycyjne i wskazywali zagrożenia z nich płynące. Raport Kolejowy był patronem medialnym wydarzenia.
Konferencję otworzyła Żaklina Ossowska, Prezes Grupy Doradczej KZP. Wskazywała, że ustawa o finansach publicznych od 2010 r. nakłada na zamawiających obowiązek procedowania zgodnie systemem kontroli zarządczej, w ramach której należy realizować misje i cele przy adekwatnym zarządzaniu ryzykiem. Zarządzanie ryzykiem można zaś realizować na cztery sposoby: poprzez (1) tolerowanie ryzyka (nieznacznego bądź małego), (2) jego ograniczenie albo obniżenie, a następnie ciągłe monitorowanie, (3) przeniesienie / transfer ryzyka (wysokie ryzyko), (4) zaprzestanie wykonywania działań ryzykownych bądź całkowita likwidacja ryzyka. W wykładach prelegenci odnosili się do powyższego podziału, aby zobrazować, który – ich zdaniem – model zarządzania ryzykiem jest stosowany przy realizacji inwestycji publicznych.
Inauguracyjną prelekcję wygłosił Piotr Rychlewski, kierownik Pracowni Inżynierii Geotechnicznej w Zakładzie Geotechniki Instytutu Badawczego Dróg i Mostów. Wystąpienie poświęcone było ryzykom gruntowym, ich fundamentalnemu znaczeniu przy realizacjach wszelkiego typu inwestycji (liniowych, kubaturowych, mostowych itp.). Rychlewski wskazał, w jaki sposób należy planować inwestycję i jakie działania należy podjąć, aby zminimalizować ziszczenie się ryzyk gruntowych.
Drugą prelekcję wygłosił dr inż. Aleksander Krupa, Dyrektor Techniczny Biura Izby Projektowania Budowlanego. Krupa przedstawił propozycję IPB w sprawie doprecyzowania regulacji prawnych, ułatwiających pokonywanie ryzyk budowlanych w inwestycjach celu publicznego. Wskazywał na obszary, które powinny w trybie pilnym stać się przedmiotem regulacji, równocześnie podając rozwiązania, które zdaniem IPB znakomicie sprawdziłyby się w praktyce. Rozwiązania te niekoniecznie są zupełnie nowe, lecz częściowo polegają na rozwiązaniach dawniej obowiązujących, które z uwagi na np. ograniczenia budżetowe zostały wycofane. Zaznaczał także, jakim problemem jest dyskontynuacja projektów prowadzonych przez poprzednie ekipy rządowe. W ten sposób budownictwo niejako co parę lat zaczyna reformy od punktu zero, zamiast korzystać z osiągnięć zespołów ekspertów, pracujących na zlecenie poprzednich ministrów.
Jako trzeci wystąpił Tomasz Kwieciński, Zastępca Dyrektora Oddziału ds. Inwestycji w Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział Warszawa. Jego prelekcja dotyczyła problemów związanych z decyzjami środowiskowymi, lokalizacyjnymi, podziałami geodezyjnymi, wykupem działek i wywłaszczeniami pod teren inwestycji. Kwieciński opowiedział, jak skomplikowanym procesem w GDDKiA jest proces przygotowania inwestycji z uwagi na konieczność dokonywania licznych, czasochłonnych wywłaszczeń. Następnie zidentyfikował ryzyka występujące na etapie uzyskiwania decyzji środowiskowej oraz decyzji ZRID. Ważnym ryzykiem, przyczyniającym się do obstrukcji i opóźnień w realizacjach inwestycji, jest ryzyko archeologiczne.
Kolejna prelekcja została wygłoszona przez Wiolettę Kubicę, Dyrektor ds. zakupów w Miejskim Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji SA w Krakowie. Prelegentka wskazała jak poważnym i realnym ryzykiem jest ryzyko niedochowania terminu realizacji inwestycji. Na przykładzie MPWiK Kraków Kubica omówiła, jak dużą rolę odgrywają czynniki niezależne od zamawiającego – począwszy od specyfiki zamówień realizowanych przez ich jednostkę (częsta konieczność uzyskiwania zgody na zajęcie pasa ruchu drogowego), uwarunkowania lokalne (dynamiczny rozwój Krakowa), uwarunkowania krajowe (ograniczone zasoby osobowe w związku z realizacją podobnych inwestycji w kraju), a także uzależnienia od dostawców materiałów. Kubica wskazała także, w jaki sposób MPWiK Kraków wyciąga wnioski ze ziszczonych ryzyk, jak stale modyfikują własne struktury oraz kolejne warunki SIWZ, aby sieci w Krakowie były budowany i modernizowane w możliwie najbardziej efektywny sposób, przy równoczesnej minimalnej dolegliwości dla mieszkańców.
Stefan Bekir Assanowicz, Prezes Rady Polsko-Hiszpańskiej Izby Gospodarczej, przedstawił prelekcję nt. problemów wykonawców w kontraktach z organami administracji publicznej w trakcie budowy, w momencie oddawania obiektu do użytkowania. Assanowicz wskazywał, jak poszczególne zachowania determinują ziszczenie się ryzyk na kolejnych etapach prowadzenia procesu inwestycji publicznej. Prelegent podzielił naganne praktyki na etap ofertowania, kontraktacji, realizacji i odbiorów. Omawiane praktyki były ilustrowane licznymi przykładami, co czyniło całe rozważania niezwykle praktycznymi, i pozwalało na zdanie sobie sprawy z konieczności weryfikacji utrwalonych praktyk, celem zwiększenia efektywności realizacji inwestycji publicznych.
Następnie r.pr. Dariusz Ziembiński, właściciel Kancelarii Ziembiński & Partnerzy, wskazał, jak należy oceniać kary umowne w kontekście ryzyk inwestycyjnych. Uzasadniał, że kary umowne nie są narzędziem kontroli jakości przygotowania i realizacji inwestycji, a system zamówień publicznych odpowiedzialny jest m.in. za ilość sporów i powinien promować sprawiedliwy i wyważony rozkład ryzyk. Podkreślał, że ryzyko naliczenia kar umownych – przy obecnych konstrukcjach wzorów umowy – jest bardzo wysokie, gdyż praktyki naliczania kar umownych w sektorze publicznym są oderwane od praktyk w prywatnym sektorze, gdzie strony stosunku umownego mają równorzędne pozycje.
Kolejną prelekcję wygłosiła Urszula Woronowicz, Partner zarządzający w Smart-be. Wykład Woronowicz dotyczył kwestii ryzyk związanych ze zmianą umowy o realizację zamówienia publicznego. Przedstawione zostały dwa najczęstsze podejścia zamawiających w kontekście zmian do umowy, które należy ocenić jako skrajne. Prelegentka podkreślała, że umowa w sprawie realizacji zamówienia publicznego jest tylko pozornie nieelastyczna, gdyż PZP dopuszcza zmiany w umowie o realizację zamówienia publicznego w szerokim (lecz nie dowolnym) zakresie. Decydentem w zakresie dopuszczalnych zmian – z uwagi na asymetrię uprawnień stron tego stosunku zobowiązaniowego – jest zamawiający.
Końcową prelekcję poprowadził Ryszard Kurek, członek Stowarzyszenia Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców. Wykład dotyczył trudności związanych z odbiorem inwestycji w kontekście braku współpracy ze strony inwestora, zgłaszania niezasadnych uwag oraz kosztu i ryzyka utrzymywania inwestycji gotowej do odbioru. Swoje rozważania oparł o klauzule FIDIC, ze wskazaniem, jak ryzyka te są i powinny być rozłożone pomiędzy inwestora i wykonawcę w kontrakcie FIDIC, oraz jakie ryzyka niesie ze sobą modyfikacja poszczególnych subklauzul.
Omawiana konferencja to kolejne wydarzenie mające na celu promowanie znajomości prawa wśród wykonawców i zamawiających oraz zachęcanie do włączenia się w procesy legislacyjne. Dzięki zaprezentowaniu problematyki z wielu perspektyw, uczestnicy konferencji mieli możliwość dokonania samodzielnej oceny, w jakim stopniu obecnie funkcjonujący podział ryzyk budowlanych warunkuje faktyczną efektywność realizacji inwestycji publicznych. Sporządzone przez prelegentów analizy, prognozy oraz podane wskazówki, stanowiły cenne pouczenie dla wszystkich obecnych na sali.
