Transport kolejowy odgrywa istotną rolę jako element większej całości spójnego systemu logistycznego. To dzięki sprawnie funkcjonującemu systemowi logistycznemu, który cechuje wzajemna subsydiarność wszystkich jego gałęzi, możliwy jest spójny rozwój gospodarczy zarówno całego kraju, jak i poszczególnych regionów.
W tych procesach bardzo ważne znaczenie odgrywa transport kolejowy osób i towarów. Pierwszy z nich zapewnia stabilny rozwój społeczny, zwiększając mobilność ludności w ramach poszczególnych regionów czy też całego kraju, niezbędną do podejmowania decyzji na polach zawodowych oraz edukacyjnych.
Drugi zaś odpowiada za dystrybucję dóbr, będąc jednocześnie elementem wpływającym na decyzje przedsiębiorców o lokalizacji projektów inwestycyjnych. Przez wiele lat obserwowaliśmy dramatyczny spadek znaczenia tej gałęzi transportu, objawiający się brakiem koniecznych inwestycji w obszarze infrastruktury kolejowej, taboru kolejowego przewoźników osobowych czy czasem zwyczajnymi zaniedbaniami w obszarach, w których wydawać by się mogło, nie są konieczne bezpośrednie i kosztowne inwestycje – jak chociażby niedopasowanie oferty przewoźników do potrzeb pasażerów.
Wszystkie wymienione wyżej okoliczności powodowały, że przez lata ilość pasażerów korzystających z połączeń kolejowych w przewozach osobowych drastycznie i systematycznie malała. Według danych Urzędu Transportu Kolejowego liczba pasażerów w kolejowych przewozach pasażerskich w Polsce wynosiła (w mln) w: 2000 r. – 360,7; 2001 r. – 332,2; 2002 r. – 304,1; 2003 r. – 282,5; 2004 r. – 271,2; 2005 r. – 257,6; 2006 r. – 262,6; 2007 r. – 278,8; 2008 r. – 292,7; 2009 r. – 284,1; 2010 r. – 262,3; 2011 r. – 264,5; 2012 r. – 274,4; 2013 r. – 270,4; 2014 r. – 269,1; 2015 r. – 280,3; 2016 r. – 292,55. Zbliżona sytuacja występowała w transporcie kolejowym towarów.
Dramatyczne wręcz i wieloletnie zaniedbania w zakresie stanu technicznego infrastruktury spowodowały zmniejszenie konkurencyjności transportu kolejowego towarów wobec transportu kołowego. Koszty społeczne tego trendu związanego z przeniesieniem transportu ładunków z torów na drogi są ogromne i związane choćby z zanieczyszczeniem środowiska, ilością wypadków na drogach z udziałem środków transportowych przewożących ładunki czy zwyczajnym zakorkowaniem polskich dróg, których sieć nie uwzględniała tak ogromnego zwiększenia ilości użytkowników. W kolejowych przewozach towarowych przewieziono masę (w mln t) w: 2000 r. – 187,3; 2001 r. – 166,9; 2002 r. – 222,9; 2003 r. – 241,5; 2004 r. – 283,0; 2005 r. – 269,4; 2006 r. – 290,3; 2007 r. – 293,9; 2008 r. – 276,3; 2009 r. – 242,9; 2010 r. – 235,5; 2011 r. – 249,3; 2012 r. – 231,3; 2013 r. – 233,2; 2014 r. – 228,9; 2015 r. – 224,8; 2016 r. – 222,25.
Nie bez znaczenia w kontekście swoistego przełamania niekorzystnego trendu dotyczącego spadku liczby pasażerów korzystających z transportu kolejowego oraz ostrożnych, ale jednak optymistycznych prognoz dotyczących wzrostu ilości ładunków przewożonych transportem kolejowym pozostaje wielkość środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, które zostały zainwestowane na kolei. Tym samym kolej w Polsce stanęła przed szansą dynamicznego rozwoju, ale i przed sporym wysiłkiem organizacyjnym związanym z wydatkowaniem środków w ramach unijnego dofinansowania.
