Kształcenie w systemie szkolnym prowadzone jest w następujących zawodach przyporządkowanych do branży transportu kolejowego:
- monter nawierzchni kolejowej;
- mechanik pojazdów kolejowych;
- technik automatyk sterowania ruchem kolejowym;
- technik budownictwa kolejowego (dotychczasowa nazwa technik budowy dróg kolejowych);
- technik elektroenergetyk transportu szynowego;
- technik pojazdów kolejowych;
- technik transportu kolejowego.
W oparciu o podstawę programową kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego wprowadzoną w ramach reformy kształcenia zawodowego od 1 września 2019 r., absolwenci szkół prowadzących kształcenie w zawodach z branży transportu kolejowego przygotowywani są do wykonywania następujących zadań zawodowych w zakresie zawodów:
- monter nawierzchni kolejowej;
- technik transportu kolejowego – w zakresie kwalifikacji TKO.07. Organizacja i prowadzenie ruchu pociągów;
- technik automatyk sterowania ruchem kolejowym – w zakresie kwalifikacji TKO.02. Montaż i eksploatacja urządzeń i systemów sterowania ruchem kolejowym;
- technik budownictwa kolejowego – w zakresie kwalifikacji TKO.03. Organizacja robót związanych z budową i utrzymaniem dróg kolejowych;
- technik elektroenergetyk transportu szynowego – w zakresie kwalifikacji: TKO.05. Montaż i eksploatacja sieci zasilających oraz trakcji elektrycznej;
- mechanik pojazdów kolejowych;
- technik pojazdów kolejowych – w zakresie kwalifikacji TKO.09.
Szkoły te prowadzą kształcenie w więcej niż jednym zawodzie. W roku szkolnym 2019/2020 naukę w klasach I w zawodzie technik transportu kolejowego podjęło 1206 uczniów, podczas gdy rok wcześniej ten sam zawód wybrało 580 uczniów. Z kolei kształcenie w zawodzie technik elektroenergetyk transportu szynowego rozpoczęło 311 uczniów (200 uczniów rozpoczęło naukę w tym zawodzie w roku szkolnym 2018/2019). Kształcenie w zawodach związanych z transportem kolejowym odbywa się we wszystkich województwach
Potencjał kadrowy absolwentów
UTK zaznacza, że w 2031 r. na kolei powinno być zatrudnionych około 22 tys. maszynistów. Biorąc pod uwagę odejścia pracowników z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego lub innych przyczyn zdrowotnych, a także wzrost pracy eksploatacyjnej, oznacza to konieczność zatrudnienia minimum 16,7 tys. nowych maszynistów. Statystyczny maszynista ma 48 lat. Średni czas szkolenia wraz z uzyskaniem wszystkich potrzebnych dokumentów (licencji oraz świadectwa maszynisty) wynosi od 12 do nawet 18 miesięcy. Braki kadrowe mogą powodować realne problemy w zakresie utrzymania pracy eksploatacyjnej na oczekiwanym poziomie, przy zachowaniu rentowności przewozów kolejowych. Ponadto spora grupa absolwentów po zakończeniu kształcenia w zawodach kolejowych nie podejmuje pracy w zawodzie lub kontynuuje proces edukacji w szkołach wyższych. Biorąc pod uwagę obecne zapotrzebowanie, istnieje rzeczywista obawa, że szkoły techniczne oraz branżowe nie będą w stanie przygotować wystarczającej liczby osób do pracy w zawodach kolejowych. Oznacza to konieczność poszukiwania rozwiązań, które np. pozwolą na przekwalifikowywanie osób z innych zawodów, zwłaszcza tych pośrednio związanych z transportem kolejowym- logistycy, spedytorzy, informatycy.
