Stan bezpieczeństwa kolei, ważne zmiany w prawodawstwie krajowym, stan certyfikacji i autoryzacji, doświadczenia związane z nadzorowaniem zarządców infrastruktury i przedsiębiorstw kolejowych oraz odstępstwa od obowiązku certyfikacji ECM – takie zagadnienia znajdują się w „Raporcie w sprawie bezpieczeństwa” przygotowanym przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego.
Rok 2020 przyniósł spadek liczby znaczących wypadków na polskiej sieci kolejowej do 179. Spadła również ogólna liczba wypadków na polskiej sieci kolejowej, których odnotowano 406 czyli aż o 119 mniej niż w 2019 r. Co ważne zmniejszyła się także liczba ofiar śmiertelnych – ze 160 do 148 (spadek o 7,5%) oraz osób ciężko rannych – z 48 do 44 (mniej o 8,3%). Głównym narzędziem monitorowania poziomu bezpieczeństwa na poziomie europejskim są wskaźniki poziomu ryzyka obliczane dla poszczególnych kategorii osób.
Decyzja 2009/460
określa czteroetapową procedurę oceny, czy w danym państwie mamy do czynienia z dopuszczalnym poziomem bezpieczeństwa, czy też nastąpiło jego możliwe lub prawdopodobne pogorszenie. Punktem odniesienia dla tej oceny są wyliczone dla każdego kraju i każdej kategorii osób wartości poziomu odniesienia (NRV), które są zawarte w decyzji 2012/226/UE. UTK ocenia pozytywnie ogólny poziom bezpieczeństwa systemu kolejowego w Polsce w 2020 r. Najlepiej obrazujący to wskaźnik poziomu ryzyka obliczony dla całości społeczeństwa, który spadł w 2020 r. o 0,7 p.p. do 40,1%, co oznacza poprawę poziomu bezpieczeństwa. Analizując wskaźniki dla poszczególnych grup osób można zauważyć, że poprawie uległy także wskaźniki poziomu ryzyka dla pasażerów (dla CST 1.1 o 1 p.p. i CST 2 o 0,7 p.p.) oraz użytkowników przejazdów – o 15 p.p. Szczególnie pozytywnie należy ocenić zmianę ostatniego wskaźnika, gdyż wypadki na przejazdach kolejowo-drogowych stanowią aż 41,6% wszystkich wypadków w systemie kolejowym w Polsce.
W raporcie uwzględnia się zdarzenia klasyfikowane jako znaczące wypadki, do których należą wypadki z udziałem co najmniej jednego pojazdu kolejowego będącego w ruchu:
• z przynajmniej jedną ofiarą śmiertelną lub ciężko ranną lub
• powodujące znaczne szkody w taborze, torach kolejowych, instalacjach lub środowisku, tj. szkodę o wartości co najmniej 150 tysięcy euro lub
• powodujące znaczne zakłócenie ruchu, tj. wstrzymanie ruchu kolejowego na głównej linii kolejowej przez co najmniej 6 godzin.
Statystyka dotycząca znaczących wypadków jest wykorzystywana do oceny poziomu bezpieczeństwa realizowanej za pomocą tzw. wspólnych wskaźników bezpieczeństwa (CSI). Znaczących wypadków jest średniorocznie o około połowę mniej niż wypadków, co powoduje, że dane prezentowane w Raporcie mogą odbiegać od informacji w corocznym „Sprawozdaniu ze stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego”.
Raport i wnioski
Niewielkiemu pogorszeniu uległ wskaźnik dotyczący poziomu ryzyka dla osób nieupoważnionych, który wzrósł o 1,7 p.p. Liczba wypadków związanych z najechaniem pojazdu kolejowego na osoby podczas przechodzenia przez tory poza przejazdami spadła w 2020 r. tylko nieznacznie – z 142 do 133 (6,3%). Jednocześnie prawie nie zmieniła się liczba osób zabitych – zginęło w nich 98 osób (przy czym 96 to osoby nieupoważnione wg CSI, zaś 2 osoby to pracownicy). Większe wzrosty wskaźnika poziomu ryzyka odnotowano w przypadku innych osób (o 36,2 p.p.) oraz pracowników (o 38,4 p.p.). W pierwszym przypadku jest to efekt niskiego poziomu odniesienia – w 2019 r. nie odnotowano ofiar w tej kategorii, w 2020 r. była to jedna ofiara śmiertelna.
