Urząd Transportu Kolejowego opublikował „Raport w sprawie bezpieczeństwa transportu kolejowego w Polsce w 2017 r.”, który potwierdza, że poprzednie dwanaście miesięcy było bezpieczniejsze.
Raport zawiera informacje o:
- stanie bezpieczeństwa kolei, łącznie z agregacją wspólnych wskaźników bezpieczeństwa (CSI),
- ważnych zmianach w prawodawstwie i uregulowaniach dotyczących bezpieczeństwa kolei;
- stanie certyfikacji i autoryzacji w zakresie bezpieczeństwa;
- wynikach i doświadczeniach związanych z nadzorowaniem zarządców infrastruktury i przedsiębiorstw kolejowych;
- odstępstwach zastosowanych zgodnie z art. 14a ust. 8 dyrektywy bezpieczeństwa.
W niniejszym artykule nie zamieszczamy informacji o wszystkich elementach i czynnikach, które wpłynęły na poziom bezpieczeństwa w poprzednim roku. Wybraliśmy kilka aspektów, natomiast zainteresowanych całością odsyłamy na internetową stronę UTK.
I. Czy jest bezpieczniej?
Śledząc wyniki za 2017 roku raport potwierdza, że pod kątem liczby znaczących wypadków miniony rok okazał się bezpieczniejszy w stosunku do roku poprzedniego. Miały w bowiem miejsce 252 zdarzenia (spadek o niespełna 5%), w wyniku których zginęło 171 osób, natomiast 87 osób odniosło poważne obrażenia.
UTK zaznaczył, że transport kolejowy uważany jest za najbezpieczniejszą gałąź transportu lądowego przy czym na całościowy obraz bezpieczeństwa w transporcie kolejowym wpływają dwa czynniki – wypadki mające swoje źródło w systemie kolejowym oraz wypadki powstałe poza tym systemem. Natomiast podstawowymi czynnikami wpływającymi na stan bezpieczeństwa ruchu kolejowego są:
- stan techniczny infrastruktury kolejowej;
- stan techniczny taboru kolejowego;
- kompetencje pracowników;
- stan techniczny urządzeń sterowania ruchem kolejowym;
- funkcjonowanie przejazdów kolejowo-drogowych;
- kultura bezpieczeństwa społeczeństwa.
W raporcie podkreśla się także, że zapewnienie dalszego, stabilnego wzrostu poziomu bezpieczeństwa w transporcie kolejowym opierać się powinno tak na bezpieczeństwie techniczno-organizacyjnym, jak również zabezpieczeniu przed działaniem czynników zewnętrznych.
Wspólne cele bezpieczeństwa (CST)
CST określają minimalne poziomy bezpieczeństwa wyrażone w kryteriach akceptacji ryzyka, które muszą być osiągnięte przez różne części systemu kolejowego oraz przez system kolejowy jako całość.
CST są wyznaczane na podstawie tzw. krajowych wartości referencyjnych (NRV) dla poszczególnych państw.
Państwa członkowskie natomiast zobowiązane są do stałego monitorowania poziomu bezpieczeństwa swoich systemów kolejowych, w tym do monitorowania osiągnięcia wspólnych celów bezpieczeństwa (CST), określonych w sposób ilościowy i jakościowy.
Podkreśla się, że w 2017 r. żaden ze wskaźników obliczonych dla ustalonych grup ryzyka nie przekroczył akceptowanego poziomu ryzyka, określonego przez wartości referencyjne (NRV) ustalone dla Polski.
W obszarze pominięcia sygnału „Stój” Prezes UTK prowadzi bieżące monitorowanie wszystkich tego rodzaju przypadków. Interesujące jest to, że od 2014 r. notowany jest spadek zdarzeń kategorii B04 (wypadki), natomiast wzrasta ilość incydentów (kat. C44) od 2012 r. W ocenie Prezesa UTK na zmniejszenie ilości zdarzeń SPAD i innych wynikających z tzw. „czynnika ludzkiego” wpływ będzie miało zwiększenie nadzoru nad szkoleniem i egzaminowaniem maszynistów. Z tego względu już w 2016 r. zainicjowano prace nad projektem, który pozwoli minimalizować wpływ czynnika ludzkiego na poziom bezpieczeństwa. Chodzi o inicjatywę utworzenia Centrum Egzaminowania i Monitorowania Maszynistów, które ma wzmocnić i usprawnić proces nadawania i weryfikowania kompetencji personelu kolejowego. Prezes UTK podjął również inicjatywę związaną z przeciwdziałaniem negatywnym skutkom wpływu czynnika ludzkiego przy zdarzeniach związanych z pominięciem sygnału „Stój”. W opinii Prezesa UTK, w obliczu nadchodzącej migracji do cyfrowego standardu radiołączności GSM-R, istotną kwestią w tym zakresie jest wywołanie alarmowe. W standardzie GSM-R wywołanie alarmowe (REC), w odróżnieniu do obecnie stosowanego wywołania Radio-Stop, nie powoduje automatycznego zatrzymania pociągu. W związku z tym Prezes UTK zlecił opracowanie ekspertyzy w tym zakresie oraz podjął kroki w celu zbadania technicznych i prawnych rozwiązań, które zapewnią, że poziom bezpieczeństwa nie ulegnie obniżeniu po migracji do radiołączności opartej o standard GSM-R.
Poważne wypadki na przejazdach kolejowo-drogowych
Znaczącym odsetkiem wypadków są te, które do których dochodzi na przejazdach kolejowo-drogowych. Stanowią one znaczny procent ogółu wypadków:
- 2013 r. – 36,2%,
- 2014 r. – 32,2%,
- 2015 r. – 32,6%,
- 2016 r. – 36,5%,
- 2017 r. – 31,9%.
Zdarzenia tego typu są niebezpieczne z tego względu, że każda kolizja na takim skrzyżowaniu powoduje zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego oraz dla bezpieczeństwa ładunków przewożonych zarówno w pojazdach drogowych, jak i kolejowych.
Nadmienić należy, że w poprzednim roku doszło do trzech poważnych wypadków na przejazdach kolejowo-drogowych:
4 kwietnia n a przejeździe kat. A na szlaku Zawadówka – Uherka linii kolejowej nr 7 Warszawa Wschodnia Osobowa – Dorohusk;
7 kwietnia na przejeździe kat. C na szlaku Ozimek – Chrząstowice linii kolejowej nr 144 Tarnowskie Góry – Opole Główne;
2 listopada na przejeździe kat. A na szlaku Śniadowo – Łapy linii kolejowej nr 36 Ostrołęka – Łapy.
Co istotne wykazano, że do ponad 65% wypadków doszło na przejazdach niewyposażonych w urządzenia ostrzegania (sygnalizacja świetlna) ani urządzenia zabezpieczenia (rogatki). Dalej ponad 17% wypadków miało natomiast miejsce na przejazdach zabezpieczonych rogatkami (kat. A i kat. B). Na przejazdach kat. A był jeden wypadek mniej w stosunku do 2016 r. (-6,7%), zaś na przejazdach kat. B miało miejsce o 4 zdarzenia więcej (+21,1%). Liczba wypadków na przejazdach kat. C zwiększyła się o 1 zdarzenie (+3,8%). Nieznacznie natomiast spadła liczba wypadków na przejazdach kat. D – o 6 zdarzeń (-4,1%).
Podkreślić należy, że w zdecydowanej większości sprawcami byli użytkownicy dróg, którzy nie przestrzegali przepisów prawa o ruchu drogowym, nie zachowując szczególnej ostrożności podczas przechodzenia lub przejeżdżania przez przejazd.
Mniej kradzieży infrastruktury
Pozytywną informacją płynącą z raportu jest spadek o 11,1% liczby wszystkich rodzajów czynów chuligańskich na obszarze kolejowym. Liczba kradzieży i dewastacji infrastruktury spadła natomiast w stosunku do 2016 r. o 14,7%. Przyczyny spadku należy dopatrywać się w działaniach operacyjnych Straży Ochrony Kolei.
Wzrost liczby kontroli i zmniejszenie liczby nieprawidłowości
W 2017 r., tak jak w roku poprzednim zauważono wzrost skuteczności działań nadzorczych prowadzonych przez Prezesa UTK. Przeprowadzono o ok. 5% więcej działań nadzorczych, podczas których odnotowano spadek liczby nieprawidłowości o ok. 26%. Jest to efekt systemowego podejścia do nadzoru nad rynkiem kolejowym, jak również poprawiającej się świadomości podmiotów.
Podniesienie poziomu
kultury bezpieczeństwa
