W latach 2014-2016 większość pojazdów zostało dopuszczonych do eksploatacji:
• na podstawie zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji pojazdu kolejowego niezgodnego z TSI lub
• na podstawie świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu pojazdu.
Przewozy towarowe – struktura i charakterystyka Raport UTK zaznacza, że krajowy rynek kolejowych przewozów towarowych różni się od rynków innych krajów w Europie ze względu na funkcjonowanie na nim kilkudziesięciu przewoźników. W ubiegłym roku było to 69 spółek. W 2016 r. trzech największych przewoźników – PKP Cargo, DB Cargo Polska i Lotos Kolej łącznie obejmowało prawie 80% rynku, choć rok wcześniej udział tych spółek wyniósł blisko 90%. Około 10% rynku pozyskały w minionym roku mniejsze firmy. Zaznaczyć należy, że rynek przewozów towarowych w 2016 r. zanotował niewielki spadek w przewiezionej masie towarów. Przetransportowano 222,2 mln ton ładunków, co stanowiło spadek w porównaniu do 2015 r. o 1,1%.
W 2016 r. nastąpił wzrost przewozu produktów rafinacji ropy naftowej. Wzrost odnotowano także przy przewozie metali i wyrobów metalowych (1,8%), drewna – wyrobów z drewna i korka (5,1%), produktów spożywczych (9%), towarów z grupy surowców niemetalicznych, w tym materiały budowlane (17,6%), oraz towarów nieidentyfikowalnych (24,5%). Według wskaźnika pracy przewozowej największą pracę wykonano przy przewozie węgla kamiennego, brunatnego, ropy naftowej i gazu ziemnego (29,7% – 15,0 mld tonokilometrów) oraz rud metali i produktów górnictwa i kopalnictwa (24,8% – 12,5 mld tonokilometrów). Dynamikę wzrostową wykonanej pracy odnotowano w transporcie: metali i wyrobów metalowych (8,3%), produktów spożywczych (8,8%), surowców wtórnych (10,1%), pustych opakowań (13,3%), towarów nieidentyfikowalnych (21,5%) oraz zbóż (112,9%). W przypadku średniej prędkości handlowej jej wyliczenie wynikało z zastosowania metody, w oparciu o którą prędkość handlowa to iloraz długości trasy (w kilometrach) i czasu, w jakim ta trasa została przebyta (w godzinach). Średnioroczna prędkość handlowa podana przez poszczególnych przewoźników została zindeksowana o ich udział w rynku mierzony wykonaną pracą przewozową.
Wyniki obliczeń pokazują, że średnia prędkość handlowa w Polsce jest niska i wpływa negatywnie na konkurencyjność transportu kolejowego. Rok 2016 przyniósł poprawę średniej prędkości, która jednak wciąż była niższa niż w 2012 r.
Na zwiększenie prędkości mogły mieć wpływ następujące czynniki:
• zakończenie remontów infrastruktury,
• większy udział w rynku mniejszych przewoźników, którzy wykazali w większości wyższe,
• średnie prędkości niż najwięksi przewoźnicy,
• duży wzrost przewozów intermodalnych, które z reguły charakteryzują się wyższą prędkością.
W 2016 r. Prezes UTK wydał 7 licencji przewoźnika kolejowego, w tym trzy na wykonywanie przewozów towarowych oraz cztery na wykonywanie przewozów towarowych i świadczenie usług trakcyjnych. Ponadto zawieszeniu uległy dwie licencje – jedną na wykonywanie przewozów towarowych oraz jedną wykonywanie przewozów towarowych i świadczenie usług trakcyjnych. Na koniec ubiegłego roku aktywne licencje (z wyłączeniem zawieszonych), uprawniające do realizacji działalności posiadało 94 przewoźników kolejowych (wzrost o 5% w stosunku do 2015 r.). 69 przedsiębiorców z 94 posiadających aktywne licencje realizowało działalność przewozową. W 2016 r. nastąpił spadek o 1,3% zatrudnienia u przewoźników rzeczy z 27 908 do 27 590 osób. Patrząc na zatrudnienie w sektorze przewozów kolejowych można zauważyć, że na przestrzeni ostatnich lat przedsiębiorstwa sukcesywnie redukują liczbę pracowników. Pomimo dużej redukcji zatrudnienia na poziomie 3% PKP Cargo pozostaje największym na rynku pracodawcą – ponad 68% pracowników zatrudnionych u przewoźników rzeczy pracuje właśnie w tej spółce W 2016 r. przewozy towarowe w komunikacji międzynarodowej realizowało 25 licencjonowanych przewoźników, którzy przetransportowali blisko 66,7 mln ton masy towarowej.
