RK: Załącznikami do Konwencji są Umowa o Międzynarodowej Kolejowej Komunikacji Towarowej (SMGS) oraz Umowa o Międzynarodowej Kolejowej Komunikacji Osobowej (SMPS). To dwa sztandarowe osiągnięcia OSŻD. Czy może nam Pan opowiedzieć o założeniach i znaczeniu SMGS oraz SMPS?
TS: Znaczenia obu wymienionych umów nie da się przecenić, gdyż stworzyły one podstawę prawną dla wykonywania – dotychczas nigdy nieuregulowanych w takiej skali – międzynarodowych przewozów kolejowych na obszarze Europy i Azji. Jak już wspominałem, weszły one w życie w 1951 roku. Wydane do nich Instrukcje Służbowe (SI) określiły zasady postępowania personelu kolejowego przy realizacji tych umów. Głównym celem SMGS było stworzenie jednolitego prawa, dotyczącego rozwiązywania problemów związanych z zawieraniem i realizacją umów na międzynarodowe przewozy, przy określeniu wzajemnych praw i obowiązków stron umowy, tj. przewoźników kolejowych oraz ich klientów, a także regulowanie możliwych roszczeń powstających przy realizowaniu przewozów. Przepisy SMGS zobowiązują koleje do przewozu towarów, przewidzianych planem przewozów kolei nadania, a także zobowiązują odbiorcę do przyjęcia przybyłego na jego adres towaru. Warunki przewozów mają charakter kategoryczny (imperatywny) i nie mogą być zmienione ani przez umowy poszczególnych kolei, ani inne wielostronne umowy. Umowa SMGS dopuszcza do przewozów na szczególnych warunkach: tabor kolejowy, ponadgabarytowe towary, niebezpieczne ładunki wg wykazu i inne. Dla ładunków ponadgabarytowych SMGS przewiduje wstępne uzgodnienie warunków przewozu. Procedura załadunku i wysyłki towarów jest określona przez przepisy kolei nadawcy. Dla poszczególnych zagadnień opracowane są ogólne wymagania, np. co do wagi, oznakowania przesyłek, a także ujednolicone normy przewidziane dla załadunku i mocowania towarów na platformach. Zgodnie z postanowieniami SMGS transport towarów w międzynarodowej komunikacji dokonuje się między wszystkimi stacjami otwartymi do operacji ładunkowych w ruchu krajowym. Zawarcie umowy i wszelkich formalności związanych z przewozami ładunków w bezpośredniej międzynarodowej komunikacji kolejowej dokonuje się za pomocą ujednoliconego formularza listu przewozowego SMGS . Przy tranzycie opłata transportowa jest pobierana wg wewnętrznych taryf uczestniczących kolei, a w przypadku tranzytu przez kraje trzecie – wg specjalnych taryf tranzytowych. Opłata za przewozy obliczana jest wg najkrótszej odległości miedzy tymi stacjami granicznymi, które zawarte są w liście przewozowym nadawcy. Należy zaznaczyć, że przewoźnik ma prawo wybrać inną krótszą trasę na przewóz towaru, i wtedy opłata wyliczana jest wg faktycznej trasy przejazdu. Ważne jest, że opłaty przewozowe i kary przy przewozach na kolejach kraju nadawcy i kraju odbiorcy naliczane są w miejscowej walucie. Za załadunek towarów do wagonów kolei o innej szerokości toru lub zmiany rozstawu kół wagonów na stacjach granicznych pobierane są dodatkowe opłaty. Jeżeli te operacje przeprowadzane są przez kolej odbiorcy, wtedy opłaty określane są wg jego taryfy krajowej, a w pozostałych przypadkach – wg stawek tranzytowych. Na stacjach granicznych sporządzane i wysyłane są informacje dla gestorów towarów o przebiegu ich przewozu. Umowa SMPS reguluje przewozy pasażerów i bagażu w międzynarodowej kolejowej komunikacji pasażerskiej. Obowiązuje zarówno przewoźników, jak i pasażerów, nadawców oraz odbiorców bagażu, operatorów wagonów i zarządzających infrastrukturą. Zastosowanie tych dwóch umów pozwala na realizację bezpośrednich przewozów kolejowych między Europą i Azją, a w szczególności między Chinami i krajami Europy.
